SIBYAN MEKTEPLERİ VE MEDRESELER

 

OSMANLI DEVLETİ'NDE TEMEL EĞİTİM KURUMLARI

SIBYAN MEKTEPLERİ VE MEDRESELER 

* Osmanlı’nın kısa sürede büyüyüp güçlenmesinde eğitime önem vermesinin rolü vardır.

* Geleneksel Osmanlı eğitim anlayışının oluşmasında Türkiye Selçuklu medreselerinin etkisi büyüktür.

* Okumak isteyen her çocuk parasız ve isterse yatılı okutulurdu. Ama Müslüman çocuklarla gayrimüslim çocuklar aynı okullarda okuyamazdı.   

 

1-) SIBYAN MEKTEPLERİ :

 ** Osmanlı’da eğitim-öğretimin ilk kademesidir (Gümümüzdeki ilkokullara denk gelir). “Mahalle mektebi” veya taş malzemeden yapıldığı için “Taş mektep” de denirdi.

Sıbyan kelime anlamı olarak ''Çocuklar'' anlamına gelirdi.

* Şehirlerdeki Sıbyan mektepleri vakıflar, kırsaldakiler ise halk tarafından kurulurdu.

* Sıbyan mektebi öğretmenleri öğretmenlik eğitimi almak zorunda değildi (Fatih dönemi hariç); herhangi bir medreseden mezun olmuş olmaları yeterliydi.

** Âmin Alayı: Çocuklar sıbyan mektebine başlarken yapılan törendir. Çocuklar okunan ilahilerden sonra yüksek sesle “Âmin” dedikleri için bu adı almıştır.

** Sıbyan mekteplerinde öğretilen bilgiler şunlardır: Okuma-yazma, dört işlem, dinî bilgiler (Dua, namaz, Kur’an vb.). Mezuniyetin belli bir süresi yoktu, eğitim ortalama 3-4 yıl sürerdi, mezun ola-bilmek için Kur’an’ı hatmetmek şarttı.

* Her mahallede bir sıbyan mektebi olmalıydı. Sıbyan mektebini bitirenler medreseye geçerdi. Sıbyan mektebi okumak şart değildi (II. Mahmut Dönemi’nde “sadece İstanbul’da şart oldu).

 

2-) MEDRESELER :  

- Osmanlı’daki orta ve yüksek dereceli eğitim kurumlarıdır (Sıbyan mektebinin üzerindeki her kurum medrese kapsamındaydı).    

– Osmanlı medreseleri 2 çeşitti:  

a-) Genel Medreseler: Kadı, müftü, müderris yetiştirmek için kurulmuşlardır. İslâmi ilimlerin yanı sıra fen bilimlerini ve sosyal bilimleri de öğretirlerdi.

b-) İhtisas (Uzmanlık) Medreseleri: Yüksek İslâmi bilimleri öğretmeyi amaçlar. Hadis ve tefsir ağırlıklı eğitim vermişlerdir.      

- Osmanlı’da eğitim-öğretim ve bilim faaliyetleri Orhan Bey Dönemi’nde başladı. İlk Osmanlı medresesi, 1331’de İznik’te “İznik Orhaniyesi” adıyla açıldı. Başına da ilk Osmanlı müderrisi olan Davud-u Kayseri (Kayserili Davut) getirildi. 

– Osmanlı’nın ilk hastanesi ve tıp medresesi ise Yıldırım Bayezid’in Bursa’da yaptırdığı Bursa Darüşşifasıdır.

– Fatih’in İstanbul’da kurdurduğu Sahn-ı Seman Medreseleri, döneminin en iyi eğitim kurumuydu. Kanuni’nin İstanbul’da kurdurduğu Süleymaniye Medresesi ise Osmanlı eğitiminin zirve noktasıdır.

– Osmanlı medreselerinde yönetici ve öğretmenlere müderris, öğretmenlerin asistanlarına Muid, öğrencilere ise Danişment denirdi. Mezun olanlara icazetname denen diploma verilirdi.

– Osmanlı medrese eğitimi 16. yy’da bozulmaya başladı. Din derslerinin sayısı arttırılırken pozitif bilimlerin ağırlığı azaltıldı. ”Beşik Ulemalığı” gibi olumsuz uygulamalar görülmeye başladı.