İLKÇAĞ MEDENİYETLERİ KISA BİLGİLER

 

İLKÇAĞ MEDENİYETLERİ

1. İnsanlığın başlangıcından yazının kullanılmasına kadar geçen döneme "Tarih Öncesi Dönem" denir.

2. Antalya'daki Karain, Beldibi ve Belbaşı mağaralarında Anadolu'daki avcılık ve toplayıcılığa ait izlere rastlanmıştır.

3. Arkeolojik bulgulara göre ilk insanlar mağaralarda yaşam sürmüş, avcılık- toplayıcılıkla geçinmiş ve Kemik ile taşlardan basit kesici aletler yapmışlardır.

4. İstanbul'daki "Yarımburgaz Mağarasında" Anadolu'daki avcılık ve toplayıcılığa ait izlere rastlanmıştır.

5. Diyarbakır'daki "Çayönü Höyüğü" yerleşkesinde dünyanın en eski buğday türlerinden birisi olan "Emmer Evcil Buğdayı" bulunmuştur. Çayönü, ayrıca Anadolu'daki ilk köy yerleşim yeri olarak kabul edilir.

6. Malatya'daki "Cafer Höyük" yerleşkesinde dünyanın en eski buğday türlerinden birisi olan "Emmer Evcil Buğdayı" bulunmuştur.

7. İnsanların tarım yapmaya başlamasıyla yerleşik yaşama geçilmiş ve hayvanlar evcilleştirilmiş, Tüketici toplumdan üretici topluma geçilmiştir.

8. 1963 yılında tespit edilen ve 1995 yılında kazı çalışmalarına başlatılan Şanlıurfa'daki Göbeklitepe, Tarih Öncesi Dönemlerin aydınlatılmasında yararlanılan önemli yaşam bölgelerinden biridir. Göbeklitepe 2018 yılında UNESCO Dünya Mirası listesine alındı.

9. Konya'daki Çatalhöyük, Tarih Öncesi Dönemlerin aydınlatılmasında yararlanılan yaşam bölgelerinden biridir. Çatalhöyük ayrıca Anadolu'daki ilk kent yerleşmesi olarak kabul edilir.

10.  Anadolu'da yerleşik yaşamın ilk izlerine Şanlıurfa'daki Göbeklitepe'de Konya'daki Çatalhöyük'te ve Diyarbakır'daki Çayönü'nde rastlanmıştır.

11. Sümerlerin çivi yazısını bulmasıyla Tarihi Devirler başlamıştır. Tarihi devirler: İlk Çağ Orta Çağ, Yeni Çağ, Yakın Çağ olmak üzere 4 bölümden oluşur. Tarihi Devirler belirlenirken Avrupa tarihi esas alınmıştır.

12. Fenikelilerin icat ettiği "Harf (Fenike) Alfabesi" başta Latin alfabesi olmak üzere günümüzde kullanılan birçok alfabenin temelini oluşturmuştur.

13. Eski Mısır medeniyetinde kullanılan resim yazısına Hiyeroglif adı verilmiştir.

14. İlk çağda gözlem ve tecrübe yoluyla elde edilen bilgiler zamanla Astronomi, Coğrafya ve Tıp gibi bilimlerin doğmasını sağlamıştır.

15. Astronomi gökyüzündeki Doğa olaylarını ve varlıklarını gözlemleyerek anlamaya çalışan bilim dalıdır.

16. Roma imparatorluğu zamanında Amasya'da yaşamış olan Strabon, Anadolu ve çevresinde yaptığı geziler sonucunda 17 bölümden oluşan coğrafya adlı eseri yazmıştır.

17. Sümerlerde inşa edilen çok katlı tapınaklara Ziggurat adı verilmiştir. Zigguratlarda Üst kat Gözlemevi, orta katlar tapınak ve alt kat ise tahıl ambarı olarak kullanılmıştır.

18. Eski Mısır Medeniyetinin icat ettiği "Güneş Takvimi", günümüzde kullanılan Miladi Takvimin temellerini oluşturur.

19. Mısırlar Nil nehrinin taşma zamanını hesaplamak için astronomi biliminden, taşkınlar sonrasında tarlaların sınırlarını tekrar çizebilmek için geometri biliminden yararlanmışlardır.

20. Ölümden sonraki yaşama inanan Eski Mısır medeniyeti mumyacılık sayesinde Tıp, Anatomi ve Kimya bilimlerinde ilerlemişlerdir.

21. Kağıt, matbaa, pusula ve mürekkebi icat eden Çinliler, Uygarlık tarihine önemli katkılarda bulunmuşlardır.

22. Antik Yunan edebiyatının temel eserlerinden olan İlyada ve Odessa destanları "Homeros" tarafından yazılmıştır.

23. Hititler, Hattuşaş (Çorum/Boğazköy) merkezli kurulan bir medeniyettir.

24. Gordion (Ankara/Polatlı) merkezli kurulan Frigler, tarımı korumak için kanunlar yapmışlar ve Tapetes adı verilen halı ve kilimler dokumuşlardır. Frigler Ayrıca Anadolu'nun ilk kuyumcuları olarak da kabul edilir.

25. Sardes (Manisa/Salihli) merkezli kurulan Lidyalılar, takas usulüne son vererek ticarette ilk kez parayı kullanmışlardır.

26. Lidyalılar (Sard şehri) ile Persler (Sus şehri) arasında bulunan tarihi ticaret yoluna "Kral Yolu" adı verilmiştir.

27. Muğla ile İzmir arasında şehir devletleri halinde yaşamış olan İyonyalılar deniz ticaretinde gelişerek kolonicilikle uğraşmışlardır. Düşünce özgürlüğüne önem veren İyonyalılar için "İlk Çağın Rönesans Dönemi" adı verilmiştir.

28. Van Gölü kıyısında Tuşpa (Van) merkezli kurulan Urartular, tarım, madencilik ve hayvancılıkla uğraşmışlar ve sulama kanalları yapmışlardır.

29. Birçok uygarlığın kurulduğu yer olan "Anadolu" tarihçiler arasında "Medeniyetler Beşiği" olarak adlandırılmıştır.

30. İlk çağda Anadolu'dan başlayıp Basra Körfezi ne kadar uzanan, Dicle ile Fırat nehirleri arasında kalan bölgeye Mezopotamya adı verilmiştir.

31. Sümerlerde site şehir devletleri Rahip-Kral denilen kişiler tarafından yönetilmiştir.

32. Yaratılış, Gılgamış ve Tufan destanları Sümerlere ait destanlardır.

33. İlk yazılı hukuk belgesi olan Urgakina Kanunlarıyla Sümerler hukuk devleti anlayışını başlatmışlardır.

34. Babillerde rahiplerin egemenliğini sınırlayan ve toplumsal hayatı düzenleyen Hammurabi Kanunları hazırlanmıştır.

35. Anadolu ile kara ticaretini geliştiren Asurlar, Anadolu'ya yazıyı getiren ilk medeniyettir.

36. "Nom" adı verilen şehir devletleri şeklinde örgütlenen Antik Mısır Medeniyetinde devletin başında bulunan kişiler Tanrı-Kral olarak görülmüştür.

37. Yerleşik yaşamın yaygın olduğu ve toprakların sahibinin firavunlar olduğu Antik Mısır Medeniyetinde kölelik yaygındır. Dolayısıyla Mısır'da sınıflı bir toplum yapısı oluşmuştur.

38. Şehir Devletleri halinde örgütlenen Fenikeliler bugünkü Lübnan topraklarında devlet kurmuşlardır. Fenikeliler Ayrıca deniz ticaretiyle uğraşmışlar ve Akdeniz kıyılarında koloniler kurmuşlardır.

39. İlk çağda Tek tanrılı inanca sahip olan tek medeniyet İbranilerdir. Kudüs'teki Mescid-i Aksa, İbranilere ait bir mimari yapıdır.

40. Eski Yunanlılar Polis adı verilen şehir devletleri halinde örgütlendikleri için siyasi birlik kuramamışlardır.

41. Büyük İskender'in Asya seferi sonrasında Doğu ve Batı kültürlerinin karışımıyla "Helenizm Medeniyeti" ortaya çıkmıştır.

42. Büyük İskender İmparatorluğu'nun dağılmasından sonra İzmir'de Bergama Krallığı kurulmuş ve bergamalılar "Parşömen" adıyla hayvan derisinden kağıt üretmişlerdir.

43. Roma İmparatorluğu'nda patriciler ile plepler arasındaki mücadeleye son vermek amacıyla "12 Levha Kanunları" hazırlanmıştır. Ayrıca bu kanunlar Avrupa hukukunun temelini oluşturmuştur.

44. Kavimler Göçü sonucunda Roma İmparatorluğu 395 yılında Doğu (istanbul) ve batı (italya) olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Batı Roma İmparatorluğu 476 yılında, Doğu Roma İmparatorluğu (Bizans) ise 1453 yılında yıkılmıştır.

45. İlk posta teşkilatını oluşturan ve satraplık adı verilen eyaletler şeklinde yönetilen Pers İmparatorluğu; İran, Mezopotamya ve Anadolu'da hakimiyet kurmuş ilkçağ medeniyetidir.

46. İndus ve Ganj nehirleri çevresinde yaşayan Hint toplumu "Kast Sistemine" göre sınıflara ayrılmıştır.

47. Çinliler; Kağıt, Barut, matbaa, pusula ve mürekkep gibi icatlarla dünya kültürüne önemli katkılarda bulunmuşlardır.

48. Altın ve gümüş işçiliğinde ilerlemiş olan İskitlere "Bozkırın Kuyumcuları" adı verilmiştir.

49. Büyük İskender tarafından döneminin en önemli kütüphanesi olan  "İskenderiye Kütüphanesi" MÖ. 3 yüzyılda Mısır'da kurulmuştur.

50. İlk çağ medeniyetleri bulundukları coğrafyalara göre gelişme göstermişlerdir. Frigler 'dokumacılık ve Madencilik'te, Urartular 'tarım ve Taş işçiliği'nde ve Fenikeliler 'Deniz ticareti'nde ilerlemişlerdir.

51. İlk çağda tarımsal faaliyetlerde ilerleyen toplumların, ihtiyaçlarından fazla artı ürün üretmeleri ve bu ürünleri komşu bölgelere pazarlanmasıyla ticaret başlamıştır.

52. Antik Yunan bilgini Aristoteles; zooloji ve Botanik bilimlerinin temelini atan kişidir.

53. Lidyalıların parayı bulmasıyla ticarette takas usulü son bulunmuştur.

54. İnsanlar sırasıyla avcılık ve toplayıcılık hayvancılık ve çiftçilik aşamalarını yaşamıştır.

55. Babil hükümdarın II. Nabukadnezar, milattan önce 587 yılında Yahudi Krallığını istila ederek Kudüs mabedini tahrip etmiş ve nüfusun büyük bir kısmını Babil'e Sürgün etmiştir.

56. Roma İmparatorluğu'nda Hristiyanlık serbest bırakılmadan önce Roma baskısından kaçarak Antakya ve Kapadokya'ya yerleşen Hristiyanlar burada inançlarını gizlice sürdürmüşlerdir.

57. İnsanlığın yerleşik düzene geçmesi ve insan emeğine dayalı tarımın gelişmesiyle kölelik ilk kez ortaya çıkmıştır.

58. Antik Yunan şehir devletlerinde ticari faaliyetlerin yapıldığı yer olan kent meydanı, çarşı ve pazar yerine Agora ismi verilmiştir.

59. Asurlu tüccarlar başta Kaniş (Kültepe/ Kayseri) olmak üzere Anadolu'nun pek çok yerinde Ticaret merkezleri (karum) kurmuşlardır.

60. Efes, millet ve İzmir çevresinde yaşamış olan İyonyalılar deniz ticareti ile gelişmişler ve ticaret kolonileri kurmuşlardır.

61. Hititlerde ve Urartularda kralların gücünü tanrıdan aldığına inanılması ve emirlerinin tanrının emriymiş gibi görülmesi "Teokratik Monarşi" ile yönetildiklerini gösterir.

62. Pers İmparatorluğu'nda Zerdüştlüğün hakim olduğu dönemlerde krallar kendilerini Tanrı Ahuramazda'nın yeryüzündeki vekilleri olarak görmüşlerdir.

63. İlk çağda Mısır'daki şehir devletlerine "Nom", Sümerlerdeki şehir devletlerine "Site", Yunanistan'daki şehir devletlerine "Polis" adı verilmiştir.

64. Siyasi gücün bir tek kişinin elinde bulunduğu yönetim biçimine "Monarşi" adı verilir.

65. Farklı dil, din ve ırktan insanları tek çatı altında toplayan devlet modeline imparatorluk adı verilir.

66. Din kuralları ile yönetilen devletlere teokratik yönetim denir.

67. Belirli bir grubun ülkeyi yönetmesi ile ortaya çıkan yönetim biçimine "Oligarşi" adı verilir.

68. Bir devletin ticari faaliyetlerde kullanmak amacıyla kendi toprakları dışında ele geçirdiği yerlere koloni ismi verilir.

69. Roma İmparatorluğu'nun ordusundaki paralı askerlere lejyon adı verilmiştir.

70. Toplum düzenini sağlamak için çıkarılmış ve devlet eliyle güçlendirilmiş kurallar bütününe hukuk adı verilir.

71. Yazının icadı ile birlikte yazılı hale gelen hukuk kurallarının ilk örnekleri Sümerlerde (Urgakina Kanunları) görülmüştür.

72. Bazı suçlarda ceza sadece o kişiye değil, suçlunun ailesinin de cezalandırılmasına "Kollektif Ceza" adı verilmiştir. Hitit uygarlığında Kollektif cezalar görülmüştür.

73. Hititlerde ölüm ve işkence cezaları yerine tazminat cezaları verilmiştir. Friglerde hayvanları ve bitkileri korumak için yasalar çıkarılmıştır.

74. Yahudi inanışında Tanrı tarafından Hz Musa'ya bildirilen buyruklara "On Emir" adı verilmiştir.

75. Babil Kralı Hammurabi'nin hazırladığı kanunlar, anayasal nitelikte ilk kanunlar kabul edilir.

76. Hititlerde devlet yönetiminde kralın yanında Pankuş adı verilen danışma meclisi de görev almıştır.

77. Hitit kanunlarında; evlenme, boşanma, nikah, nişan gibi aile ile ilgili hususlara yer verilmiş olması medeni kanunla ilgili düzenlemelerin yapıldığını gösterir.

78. Ahiret inancına sahip olan mısırlar ölülerin cesetlerinin bozulmamasına büyük özen göstererek mumyacılıkta ileri bir düzeye ulaşmışlardır.

79. İlk çağ medeniyetlerinde kralların ülkeyi tanrıları adına yönetmeleri teokratik yönetim anlayışının olduğunu gösterir.

80. Nil nehrin taşması ile tarım arazileri su altında kalan Mısırlıların, güneşin hareketlerini takip ederek Güneş yılı esaslı takvimi düzenlemeleri, Mısırlıların astronomi biliminde ilerlediklerini gösterir.

81. Anadolu'da Diyarbakır Çayönü ve Malatya Cafer Höyük yerleşmelerinde dünyanın eski buğday türlerine rastlanılması buralarda yerleşik yaşama erken dönemlerde geçildiğini gösterir.

82. Mezopotamya medeniyetlerinden biri olan Sümerler Ay yılı esaslı takvimi bulmuşlar ve kullanmışlardır.

83. Hindistan'da uygulanan kast sistemi toplum yapısında eşitlikçi bir geleneğin oluşmasını engellemiştir.

84. Mısır'ın etrafının çöl ve denizlerle çevrili olmasından dolayı uzun süre göç ve istilalara maruz kalmaması Mısır'da özgün bir medeniyetin ortaya çıkmasında önemli bir rol oynamıştır.

85. Hititlerin yönetiminde kralın yanında ‘’pankuş’’ adında bir danışma meclisi ve ‘’tavananna’’ denilen kraliçe etkili olmuştur.