9.SINIF, 2.ÜNİTE: İNSANLIĞIN İLK DÖNEMLERİ

 

İnsanlık tarihinin başlangıcını ve ilk medeniyetlerin gelişim süreçlerini anlamak için arkeolojik bulgular, yerleşim yerleri ve ilk yazılı kaynaklar büyük önem taşımaktadır. Bu çalışmada, insanlığın ilk izlerinden tarım toplumuna geçişe, ilk kent devletlerinden yazının icadına kadar olan süreç incelenecektir.

9. Sınıf Tarih Dersi, 2. ÜNİTE: İNSANLIĞIN İLK DÖNEMLERİ

İNSANLIĞIN İLK İZLERİ

• İnsanın geçmişini öğrenmek, geçmişten günümüze ulaşan izlerin incelenmesiyle mümkündür.
• Yerleşim yerleri, tapınaklar, mezarlar ve doğal çevre araştırılır.
• Buzul çağında dünya yaşamaya uygun değildi, buzullar eridikçe kuzey yarım kürede yerleşimler başladı.
• 12 bin yıl önce Bereketli Hilal adı verilen coğrafyada nüfus artmaya başladı 

  1

  .

İLK İNSANLARIN HAYAT TARZI VE GEÇİM KAYNAKLARI

• Yazıdan önce insanlar avcılık ve toplayıcılıkla geçiniyordu.
• Tarım ve yerleşik yaşama geçişle nüfus arttı.
• Anadolu’da MÖ 9.000’lerden itibaren tarım üreticiliği başladı (Çayönü Höyüğü ve Cafer Höyük) 

  
  

YERLEŞİK İNSAN VE MEDENİYET

• Göbeklitepe, Çatalhöyük, Çayönü gibi yerleşim yerleri yazıdan önceki dönemi aydınlatır.
• Sözlü kültürle toplum hafızası kuşaktan kuşağa aktarıldı.
• Tarih öncesi devirler Taş Çağı ve Maden Çağı olarak sınıflandırılır 

  
  

YAZININ GELİŞİMİ

• Sümerler piktografi yazısını icat etti, yazılı kil tabletler Uruk'ta bulundu.
• Yazı, tarih çağlarını başlattı ve çeşitli toplumlarda gelişti (çivi yazısı, hiyeroglif, Fenike alfabesi) 

  
  

İLK ÇAĞ’DA BİLİM

• Bilim insanlığın ortak ürünüdür. İlk bilimsel çalışmalar Mezopotamya'da yapılmıştır.
• Gökyüzü olaylarının izlenmesi modern astronomiye temel oluşturdu.
• Strabon'un "Coğrafya" adlı eseri önemli bir coğrafya kitabıdır 

  
  

İLK ÇAĞ’DA BAŞLICA MEDENİYET MERKEZLERİ

• Sümerler, Babiller, Asurlular, Yunan medeniyeti ve diğerleri önemli kültürel ve bilimsel birikimlere sahiptir.
• Persler geniş topraklara hükmetmiş, Hindistan matematikte önemli katkılar yapmıştır. Çin barut, pusula, kağıt ve matbaayı icat etmiştir 

  
  

İNSAN VE GÖÇ

• İnsanlar avcılıktan tarıma geçişle yerleşik hayata geçti, bu süreç göç hareketlerini etkiledi.
• Ege Göçleri, Amurru Göçleri, Akad Göçü, Hurri Göçleri gibi göç hareketleri toplumların tarihini şekillendirdi 

  
  

İLK ÇAĞ’IN TÜCCAR TOPLULUKLARI

• Asurlar, Lidyalılar, Fenikeliler ve Soğdlar ticarette ileri gitmişlerdir.
• Lidyalılar madeni parayı icat etmişlerdir.

KABİLEDEN DEVLETE

• İlk şehir devletleri ve imparatorluklar kuruldu. İlk siyasi oluşumlar genellikle monarşiye dayanmakta idi.
• Gücün meşruiyeti genellikle dinden alınmıştır. Hititler, Urartular, Yunan şehir devletleri gibi 

İLK DEVLETLERDE ASKERÎ, SOSYAL VE EKONOMİK YAŞAM

• Coğrafya, ekonomik ve askerî yapıları belirlemiştir. Toplum sınıfları, tarım ve ticaret önemliydi.
• Mezopotamya, Yunan coğrafyası, Roma İmparatorluğu gibi medeniyetlerde ticaret ve tarım önemli rol oynamıştır .

KANUNLAR DOĞUYOR

• Toplumların hukuk ihtiyaçları yazının icadıyla yazılı hâle gelmiştir. Sümer Kralı Urkagina, Babil Kralı Hammurabi ve Hitit Kanunları önemli örneklerdir.
• İbraniler tek tanrılı dini kabul etmiş ve ilahi kökenli hukuk kuralları oluşturmuştur.

Sonuç ve Değerlendirme

İnsanlığın tarih öncesi dönemlerinden itibaren yaşam tarzları, geçim kaynakları, göç hareketleri ve medeniyetlerin gelişim süreçleri incelendiğinde, birkaç önemli nokta öne çıkmaktadır. İlk olarak, arkeolojik bulgular, yerleşim alanları ve ilk yazılı kaynaklar insanlık tarihinin anlaşılması için kritik öneme sahiptir 

İnsanlar, yazının icadından önce avcılık ve toplayıcılıkla geçinirken, tarımın öğrenilmesi ve yerleşik hayata geçilmesi nüfus artışını ve medeniyetlerin oluşumunu beraberinde getirmiştir  

Tarih öncesi dönemde, çeşitli medeniyetlerin toplumsal yapıları, ekonomik faaliyetleri ve bilimsel gelişmeleri, günümüze kadar uzanan kültürel mirasın temelini oluşturmuştur 

Medeniyetlerin yerleşik hayata geçişi ve tarımsal üretimle birlikte gelişen toplum yapıları, yazı ve bilimde ilerlemelerine olanak sağlamıştır. Sümerler, Mısırlılar, Çinliler ve diğer birçok medeniyet, bilimsel gözlem ve buluşlarla modern bilimin temel taşlarını döşemişlerdir 

Göbeklitepe, Çatalhöyük, Çayönü gibi önemli arkeolojik alanlar, bu süreci aydınlatan zengin kaynaklar sunmaktadır 

Ekonomik, sosyal ve siyasi yapılar coğrafi şartlara göre farklılık göstermiş, ticaretten hukuka kadar pek çok alanda önemli gelişmeler yaşanmıştır. Özellikle Mezopotamya, Mısır, Yunan ve Anadolu medeniyetleri, zengin tarım alanları, ticaret yolları ve yazılı hukuk sistemleri ile dikkat çekerken, Pers, Hint ve Çin medeniyetleri de bilim ve teknoloji alanında kayda değer ilerlemelere imza atmışlardır 

Göç hareketleri, yerleşik hayata geçiş ve medeniyetlerin etkileşimleri insanlık tarihinin dinamiklerini ve kültürel zenginliğini artırmıştır. Ege Göçleri, Amurru Göçleri, Akad Göçleri, ve Hurri Göçleri gibi büyük göç dalgaları, yeni yerleşimler ve kültürel alışverişlerle tarihin seyrini değiştirmiştir 

Sonuç olarak, insanlık tarihinin ilk dönemlerinde geçim kaynaklarından yerleşim alanlarına, bilimsel gelişmelerden siyasi yapıya kadar geniş bir yelpazede önemli değişimler ve gelişimler yaşanmıştır. Bu süreçte bilim, kültür ve ticaretin temelleri atılarak, günümüz medeniyetlerinin oluşumuna katkı sağlanmıştır.

Açık Uçlu Sorular ve Cevapları

1. İnsanın geçmiş yaşamı hakkında bilgi edinmek için arkeolojik kazıların önemi nedir?

   Cevap: Arkeolojik kazılar, insanın geçmiş yaşamını öğrenmek için yerleşim yerleri, tapınaklar, mezarlar ve doğal çevre gibi maddi kalıntıların incelenmesini sağlar; yazıdan önceki dönemin aydınlatılmasında en önemli unsur arkeolojik araştırmalardır 

   
   

2. Göbeklitepe'nin tarihî önemi nedir?

   Cevap: Göbeklitepe, Şanlıurfa'da bulunan ve yaklaşık 12.000 yıllık geçmişe sahip bir yerleşim yeridir. Arkeolog Klaus Schmidt tarafından yapılan kazılar, Göbeklitepe'nin insanlık ve uygarlık tarihini değiştirecek veriler ortaya çıkardığını göstermiştir 

   
   

3. İlk yazılı kanunları kim başlatmıştır ve kanunların adı nedir?

   Cevap: Tarihte bilinen ilk yazılı kanunlar, MÖ 2375'te Sümer Kralı Urkagina tarafından çıkarılmıştır 

   
   

4. Fenikelilerin ticaretteki katkıları nelerdir?

   Cevap: Fenikeliler, Akdeniz Havzası'nda kolonicilik yaparak ticari ve ekonomik etkileşim geliştirmişlerdir. Ayrıca, eski hiyeroglif ve çivi yazısının yerine Fenike alfabesini geliştirmişlerdir 

   
   

5. Ege Göçleri'nin tarihi ve etkileri nelerdir?

   Cevap: Ege Göçleri, MÖ 13. yüzyıl sonları ile MÖ 12. yüzyıl başlarında yaşanmış ve genellikle Ege ve Akdeniz adalarından gelen topluluklar tarafından gerçekleştirilmiştir. Bu göçler, bölgedeki toplumların tarihini ve kültür yapısını derinden etkilemiştir.

   
   

SORU-CEVAP

1. İnsanın geçmiş yaşamı hakkında bilgi edinmek için en önemli unsur nedir?

   • Cevap: Arkeolojik araştırmalardır.

2. Göbeklitepe'nin tarihî önemi nedir?

   • Cevap: Göbeklitepe, insanlık ve uygarlık tarihini değiştirecek veriler barındıran önemli bir arkeolojik alanıdır.

3. İlk yazılı kanunları kim çıkarmış ve ne zaman çıkarmıştır?

   • Cevap: İlk yazılı kanunları, Sümer Kralı Urkagina MÖ 2375'te çıkarmıştır 

4. Fenikelilerin ticaretteki en önemli katkısı nedir?

   • Cevap: Akdeniz Havzası'nda kolonicilik yaparak ticari ve ekonomik etkileşim geliştirmeleridir.

5. Çatalhöyük'ü keşfeden arkeolog kimdir ve bu yerleşimin önemi nedir?

   • Cevap: Çatalhöyük'ü keşfeden arkeolog J. Mellart olup, bu yerleşim alanı yazıdan önceki döneme ait bilgiler sunar ve UNESCO Dünya Mirası listesindedir 

     
     

6. Bereketli Hilal bölgesinin nüfus artışı ne zaman ve neden başlamıştır?

   • Cevap: Bereketli Hilal bölgesinde nüfus artışı yaklaşık 12 bin yıl önce, bölgenin ikliminin insan yaşamına uygun hale gelmesi ile başlamıştır 

     
     

7. Mısırlılar hangi bilim dalında önemli hesaplamalar yapmış ve hangi takvimi kullanmışlardır?

   • Cevap: Mısırlılar geometri biliminde önemli gelişmeler kaydetmiş ve güneş yılı esasına göre takvim kullanmışlardır 

     
     

8. Yunan medeniyetinde ilk demokratik meclislerin adı nedir?

   • Cevap: Polis adı verilen şehir devletleridir 

     
     

9. İlk Çağ'da Persler hangi yönetim sistemini kullanmış ve hangi alt yapıları geliştirmişlerdir?

   • Cevap: Persler, satraplık adı verilen eyalet sistemini kullanmışlar ve Kral Yolu gibi gelişmiş altyapılar geliştirmişlerdir 

     
     

10. Tarih öncesi dönemde insanların yaşam tarzı neydi ve nasıl değişti?

• Cevap: Tarih öncesi dönemde insanlar avcılık ve toplayıcılıkla geçiniyorken, zamanla tarımsal üretime geçerek yerleşik yaşama başlamışlardır 

Sorular

1. Göbeklitepe'nin keşfi hangi arkeolog tarafından gerçekleştirilmiştir?

   • A) J. Mellart
   • B) Robert J. Braidwood
   • C) Klaus Schmidt
   • D) Halet Çambel

2. Yazının icadından önceki dönemi aydınlatan en önemli unsur nedir?

   • A) Yerleşim Yerleri
   • B) Doğal Çevre
   • C) Mezarlıklar
   • D) Arkeolojik Araştırmalar

3. İnsanların yerleşik hayata geçişinde temel rol oynayan faktör nedir?

   • A) Avcılık
   • B) Sanayi
   • C) Tarım
   • D) Ticaret

4. Sümer Kralı Urkagina'nın önemi nedir?

   • A) İlk demokrasiyi kurması
   • B) İlk yazılı kanunları çıkarması
   • C) İlk piramidi yapması
   • D) İlk şehri kurması

5. Mısırlıların hangi bilim dalında yaptıkları çalışmalar, tarlaların sınırlarını belirlemek için kullanılmıştır?

   • A) Astronomi
   • B) Geometri
   • C) Kimya
   • D) Tıp

6. Fenikelilerin en önemli ticari katkısı nedir?

   • A) Altın paraları icat etmeleri
   • B) Deniz ticareti ve kolonicilik yapmaları
   • C) İlk demir kılıçları yapmaları
   • D) İlkel tarım teknikleri geliştirmeleri

7. Hammurabi Kanunları hangi medeniyete aittir?

   • A) Babil
   • B) Asur
   • C) Hitit
   • D) Sümer

8. Yunan medeniyetinde demokrasi ve cumhuriyetin ilk izleri hangi oluşumlarda görülür?

   • A) Polisler
   • B) Nomlar
   • C) Siteler
   • D) Satraplıklar

9. İnsanlık tarihinde ilk defa madeni parayı kim icat etmiştir?

   • A) Asurlar
   • B) Hititler
   • C) Lidyalılar
   • D) Mısırlılar

10. Ziggurat adı verilen çok katlı tapınaklar hangi medeniyet tarafından inşa edilmiştir?

    • A) Babiller
    • B) Hititler
    • C) Sümerler
    • D) Mısırlılar

Cevaplar

1. C) Klaus Schmidt
2. D) Arkeolojik Araştırmalar
3. C) Tarım
4. B) İlk yazılı kanunları çıkarması
5. B) Geometri
6. B) Deniz ticareti ve kolonicilik yapmaları
7. A) Babil
8. A) Polisler
9. C) Lidyalılar
10. C) Sümerler