Devleşme Sürecinde Savaşçılar ve Askerler / ÖZET (10.Sınıf, 3.Ünite)

 

3.ÜNİTE: DEVLETLEŞME SÜRECİNDE SAVAŞÇILAR VE ASKERLER

3. ÜNİTE: DEVLETLEŞME SÜRECİNDE SAVAŞÇILAR VE ASKERLER

---

BEYLİK DÖNEMİNDE OSMANLI’NIN ASKERÎ GÜCÜ

Osmanlı Devleti’nin XVII. yüzyıla kadar Asya, Avrupa ve Orta Doğu’da etkin bir güç haline gelmesinde, askerî teşkilatlanmaya verdiği önem büyük rol oynamıştır.

• İlk Savaşçı Sınıf:
  Osmanlı Beyliği’nin ilk dönemlerinde düzenli bir askerî birlik bulunmamaktaydı. Osman Gazi’nin etrafında toplanan, gaza ve ganimet amacı güden alpler ve gaziler ilk savaşçı sınıfı oluşturmuştur.

  • Anadolu’nun uç bölgelerinde toplanan Türkmenler, doğuda Moğollara, batıda Bizans’a karşı mücadele etmiştir.
  • Önemli isimler: Karamürsel Alp, Konur Alp, Gündüz Alp, Akçakoca, Samsa Çavuş.

• Ahiler ve Diğer Zümreler:
  Beylik Dönemi’nde, Ahiyân-ı Rûm (Ahiler), Bâcıyân-ı Rûm, Abdalân-ı Rûm ve Gaziyân-ı Rûm adlı topluluklar da seferlere katılmıştır.

  • Ahiyân-ı Rûm: Meslekî, dinî ve askerî eğitimi birleştiren bir yapıdır.
  • Bâcıyân-ı Rûm: Kadınlar arasında teşkilatlanmış bir yapıdır.
  • Abdalân-ı Rûm: Savaşçı dervişlerden oluşur.
  • Gaziyân-ı Rûm: Alp savaşçıları ifade eder.

• İlk Düzenli Askerî Birlikler: Yaya ve Müsellemler
  Orhan Bey döneminde Vezir Alâeddin Paşa ve Bursa Kadısı Çandarlı Kara Halil’in teklifiyle oluşturulmuştur.

  • Piyade sınıfına “yaya”, atlı sınıfa ise “müsellem” denilmiştir.
  • Biner kişilik gruplardan oluşan bu birliklerde her on kişiye bir onbaşı, her yüz kişiye bir yüzbaşı atanmıştır.
  • 15. yüzyılın ortalarına kadar aktif olmuş, sonrasında yerlerini Kapıkulu Ocaklarına bırakmışlardır.

• Kıyafet Düzeni:
  Askerî sınıf üyeleri ve vezirler, özel kıyafetlerle halktan ayırt edilmiştir. Askerlere “ak börk” giydirilmesi kararlaştırılmıştır.

---

TIMAR SİSTEMİ

Osmanlı Devleti, fetih siyasetiyle farklı ekonomik ve kültürel toplulukları bünyesine katmış, merkezî otoriteyi sağlamak amacıyla tımar sistemini geliştirmiştir.

• Tımarın Tanımı:
  Geçim veya hizmet masraflarını karşılamak amacıyla bazı asker ve memurlara, vergi toplama yetkisi verilmesidir. Tımar sahiplerine “Tımarlı Sipahi” denir.

• Dirlikler:
  Tımar sistemi, bölgenin gelirine göre üç sınıfa ayrılmıştır:

  • Has: En yüksek gelir grubudur, padişah ve vezirlere ayrılır.
  • Zeamet: Orta gelir grubudur, sancak beylerine ve yüksek rütbeli memurlara verilir.
  • Tımar: Düşük gelir grubudur, Tımarlı Sipahilere tahsis edilir.

• Reaya ve Tımarlı Sipahiler:

  • Köylülerin (reaya), kendilerine tahsis edilen toprakları işleyip vergilerini ödemesi zorunluydu.
  • Reaya, keyfi olarak toprağını terk edemez ve tarlasını boş bırakamazdı.
  • Sipahiler, taşrada devletin otoritesini temsil etmiş, toprak gelirine göre asker (cebelü) yetiştirmiştir.

---

OSMANLI TOPLUMUNDA ASKERÎLER VE REAYA

Osmanlı toplumunda halk, iki ana sınıfa ayrılmıştır:

1. Askerîler:

   • Yönetici sınıfı oluşturur. Askerî hizmet yaparlar ve vergi ödemezler.
   • Beylerbeyi, sancakbeyi, Tımarlı Sipahi gibi görevlerde bulunurlar.

2. Reaya:

   • Vergi ödeyen halktır. Tarım ve ticaretle uğraşır.
   • Görevleri dışında reayanın çalıştırılması yasaktır.

---

YENİÇERİ OCAĞI VE DEVŞİRME SİSTEMİ

• Pencik Sistemi:

  • Savaş esirlerinden alınan beşte birlik (pencik) payı, askerî amaçlarla kullanılmıştır.
  • Esirler, Türk-İslam geleneklerini öğrenmek üzere Anadolu’daki ailelerin yanına yerleştirilmiş ve ardından Acemi Ocağı’na alınmıştır.

• Devşirme Sistemi:

  • Balkanlarda Hristiyan halktan alınan çocuklar, belirli bir eğitimden geçirilerek asker yapılmıştır.
  • Devşirme çocuklar, Acemi Ocağı’nda eğitim gördükten sonra Yeniçeri Ocağı’na atanmıştır.

• Yeniçeri Ocağı:

  • I. Murad döneminde kurulan bu birlik, Osmanlı Devleti’nin ilk düzenli ordusudur.
  • 16. yüzyılın sonlarına doğru 40 bin kişilik bir orduya dönüşmüştür.

---

YENİÇERİLER VE TİMARLI SİPAHİLER

Osmanlı ordusu iki temel yapıdan oluşur:

1. Kapıkulu Askerleri: Merkezi ordunun bel kemiğidir.
2. Eyalet Askerleri: Taşrada düzeni sağlar ve savaşlarda merkezî orduyu destekler.

Her iki yapı da Osmanlı Devleti’nin merkezî otoritesini temsil etmiştir.

• Yeniçeriler:

  • Asayişi sağlamakla sorumlu maaşlı askerlerdir.
  • Başlarında “Yeniçeri Ağası” bulunur.

• Tımarlı Sipahiler:

  • Bölge ekonomisinin ve halkın güvenliğini sağlamış, savaşlara hazırladıkları cebelülerle katılmışlardır.

---

SONUÇ

Osmanlı Devleti, savaşçı zümrelerden düzenli ordulara geçiş sürecinde tımar sistemi, devşirme ve Pencik gibi uygulamalarla askerî ve ekonomik düzenini kurmuş; bu sayede geniş bir coğrafyada güçlü bir merkezî otorite sağlamıştır.

SORU CEVAP

1. Savaş eserlerinden yararlanmak için hangi Osmanlı padişahı zamanında Pençik Kanunu çıkarılmıştır?

I. MURAT

2. Osmanlı ordusunun en kalabalık askeri sınıfı hangisidir?

TIMARLI SİPAHİLER

3. Osmanlı Devleti'ndeki "Yeniçeri Ocağı" hangi padişah zamanında kurulmuştur?

I. MURAT

4. Osmanlı Devleti'nde diğerleri 20.000 akçe ile 100.000 akçe arasında olan dirliklere ne isim verilir?

ZEAMET

5. Orhan Bey zamanında kurulan Osmanlı Devletinin ilk düzenli ordusuna ne isim verilmiştir?

YAYA MÜSELLEM

6. Osmanlı tarihinde Yeniçeri Ocağının kaldırılması olayına ne isim verilmiştir?

VAKAYI HAYRİYE

7. Çelebi Mehmet döneminde Hristiyan çocuklarından orduda yararlanmak amacıyla uygulanmaya başlanılan sisteme ne isim verilmiştir?

DEVŞİRME

8. Osmanlı Devleti'nde padişah değişikliklerinde Kapıkulu askerlerine dağıtılan bahşişe ne isim verilmiştir?

CÜLUS

9. Osmanlı Devleti'nde Kapıkulu askerlerine 3 ayda bir verilen maaşa ne isim verilmiştir?

ULUFE

10. Osmanlı Devleti'nde Kapıkulu askerlerin 3 ayda bir "Ulufe" adı ile bilinen maaşlarını hangi Divanda almışlardır?

GALEBE DİVANI

11. Osmanlı Devleti'nde Kapıkulu askerlerinin silahlarını yapan, tamir eden ve cepheye nakleden askeri sınıfa ne isim verilmiştir?

CEBECİLER

12. Osmanlı Devleti'nde Tımarlı Sipahiler tarafından yetiştirilen atlı ve silahlı askerlere  ne isim verilmiştir?

CEBELİ

13. Osmanlı Devleti'nde savaşlarda kahramanlık gösteren askerlere ve hizmetleri karşılığında devlet memurlarına tahsis edilen topraklara ne isim verilmiştir?

DİRLİK

14. Osmanlı Devleti'nde yıllık geliri 100.000 akçeden fazla olan ve üst dereceli görevlilere verilen dirliklere ne isim verilmiştir?

HAS

15. Sınırda görev alan ve Savaş zamanında öncü birlikler olarak görev yapan Osmanlı'nın ilk gönüllü askeri birliğine ne isim verilmiştir?

AKINCILAR

16. Osmanlı Devleti'nde savaşlarda kaplan, leopar, sırtlan gibi yırtıcı hayvanların derisinden giysiler giyen ve ön saflarda savaşan askeri birliğe ne isim verilmiştir?

DELİLER

17. Devşirmelerin Acemioğlanlar ocağında 7-8 yıl eğitim aldıktan sonra Yeniçeri ocağına geçmelerine ne isim verilmiştir?

BEDERGAH

18. Hristiyan çocuklarının Acemioğlanlar ocağında 7-8 yıl eğitim aldıktan sonra Yeniçeri ocağına geçmesine ne isim verilmiştir?

KAPIYA ÇIKMA

19. Osmanlı toplum yapısında 'yönetilenler' olarak adlandırılan ve vergi ödeyen sınıfa ne isim verilmiştir?

REAYA

20. Osmanlı Devleti'nde İstanbul'un güvenliğini sağlamakla görevli devlet memuru kimdir?

YENİÇERİ AĞASI

21. Osmanlı Devleti'nde fethedilen toprakların kaydedildiği defterlere ne isim verilmiştir?

TAHRİR

22. Osmanlı ordu teşkilatında havan topu ve el bombası üreten askeri birliğe ne isim verilmiştir?

HUMBARACI OCAĞI

23. Osmanlı Devleti'nde kuşatmalar sırasında kalelerin altında açtıkları tünelleri patlatarak fetihleri kolaylaştıran askeri birliğe ne isim verilmiştir?

LAĞIMCI OCAĞI

24. Yeniçerilerin yemek yedikleri kazanları Et Meydanıa çıkararak "............... ..................." Devlet yöneticilerine karşı isyan ettiklerini gösterirdi. Boşluğa hangisi getirilmelidir?

KAZAN KALDIRMA

25. Osmanlı Devleti'nde Yeniçeri Ocağına asker yetiştirmek amacıyla devşrmelere ilk eğitim verildiği yere ne isim verilir?

ACEMİOĞLANLAR OCAĞI

26. Osmanlı Devleti'nde başkentte bulunan ve padişaha korumakla görevli olan askeri birliğe ne isim verilir?

YENİÇERİ OCAĞI

27. Osmanlı Devleti'nde savaş sırasında padişahın çadırını korumakla görevli olan Kapıkulu süvarilerine ne isim verilmiştir?

SİPAHİLER

28. Osmanlı Devleti'nde savaş sırasında Saltanat sancaklarını korumakla görevli Kapıkulu süvarilerine ne isim verilmiştir?

ULUFECİLER

29. Osmanlı Devleti'nde savaş sırasında Savaş araç gereçlerini ve Hazineyi korumakla görevli Kapıkulu süvarilerine ne isim verilmiştir?

GARİPLER

30. Osmanlı Devleti'nde donanmanın başında bulunan kumandana ne isim verilmiştir?

KAPTANI DERYA

31. Osmanlı donanmasındaki askerlere ne isim verilmiştir?

LEVENT

32. Osmanlı askeri teşkilatında bekar erkeklerden oluşan eyalet askerlerine ne isim verilmiştir?

AZAPLAR

33. Osmanlı Devleti'nde savaş sırasında ordunun su ihtiyacını karşılayan birliğe ne isim verilmiştir?

SAKALAR

34. Osmanlı Devleti'nde konar göçerlerin oluşturduğu yardımcı birliklere ne isim verilmiştir?

YÖRÜKLER

35. Osmanlı Devleti'nden "yaya" olarak savaşan askerlere ne isim verilmiştir?

PİYADE

36. Osmanlı Devleti'nden "atlı" olarak savaşan askerlere ne isim verilmiştir?

SÜVARİ

37. Hangi askeri birliğin kurulması ile "yaya ve müsellem" adı verilen Osmanlı Devleti'nin ilk düzenli ordusu geri hizmete alınmıştır?

YENİÇERİ OCAĞI

 

KAYNAK: muallimitarih.blogspot.com