İLKÇAĞ MEDENİYETLERİ KONU ÖZETİ

İLKÇAĞ MEDENİYETLERİ KONU ÖZETİ

ÇAĞLAR

·      Mö. 3200’te Yazının bulunmasıyla İlkçağ başladı

·      375’te Kavimler göçünden sonra Ortaçağ başladı

·      1453’te İstanbul’un fethiyle Yeniçağ başladı

·      1789’da Fransız ihtilalıyla başladı

 

SORU: Tarihte tek tanrılı dine inanan ilk millet kimdir?

CEVAP: YAHUDİLER (MUSEVİLER)

A)TARİH ÖNCESİ ÇAĞLAR: 

İlk insandan yazının bulunduğu MÖ.3200’e kadar ki döneme verilen addır.  Taş ve maden devrinden meydana gelir. (Devirler isimlerini Kullanılan araç-gereçlerden almıştır.)

 

1-TAŞ DEVRİ:

Kabataş (paleolitik), Yontma taş (mezolitik), Cilalı taş(neolitik)

*Taş devrinin ilk dönemlerinde insanlar mağaralarda yaşamışlar ve temel geçim kaynakları avcılık, toplayıcılıktır.

*Taş devrinin ortalarında ateş bulundu.

*Taş devrinin sonlarında tarım hayatı başlamış, insanlar tüketicilikten üreticiliğe geçmişlerdir. Hayvanlar evcilleştirilmeye başlanmış ve ilk yerleşim yerleri kurulmaya başlandı.

Not: Diyarbakır Çayönü tarihte bilinen ilk köy yerleşim yeridir. Konya Çatalhöyük ise tarihte bilinen ilk şehir yerleşim yeridir.

 

2-MADEN DEVRİ:

*Dönemin başlarında Dini inançlar ortaya çıktı; dönemin sonlarına doğru şehir devletleri kuruldu.  Mısır (nom), Sümer (site), yunan (polis)

*Dönemin sonlarında yazı bulunmuştur. (Sümerler – çivi yazısı)

 

B)TARİHİ ÇAĞLAR:

(ilkçağ-ortaçağ-yeniçağ-yakınçağ)

 

1-İLKÇAĞ (MÖ.3200-375)

*İmparatorluklar ortaya çıktı.

*En güçlü devlet Roma imparatorluğudur.

*Sosyal sınıflaşmalar ortaya çıktı. (köle-soylu)

*ilk medeniyetler ortaya çıktı.

 

2-ORTAÇAĞ(375-1453)

*feodalite (derebeylik) rejimi ortaya çıktı.

*Skolâstik düşünce Avrupa’ya hâkim olmaya başladı.

*Katolik kilisesi güçlendi.

*Batı Roma İmparatorluğu yıkıldı. (476)

 

3-YENİÇAĞ(1453-1789)

*Feodalite zayıfladı, Mutlak krallıklar ortaya çıktı.

*Coğrafi keşifler yapıldı.(burjuva sınıfı ortaya çıktı)

*Rönesans ve Reform hareketleri yaşandı

*Kilise eski gücünü kaybetti, pozitif bilimler güçlendi.

 

4-YAKINÇAĞ (1789 - ?  )

*Fransız ihtilalı çıktı. (1789)

*Milliyet bilinci güçlendi.

*Krallıklar zayıfladı, halkın yönetimi güçlendi.

*Meşruti monarşiler güçlendi

*Sanayi devrimi gerçekleşti. (1750-1830)

*Fabrikalar kuruldu, sömürgecilik yarışı

 

 

İLK ÇAĞ MEDENİYETLERİ

Konu başlıkları:

*Kültür nedir?

*Medeniyet nedir?

*Anadolu’daki ilk yerleşim yerleri ve bölge isimleri

*Orta Asya’daki kültür bölgeleri

*ilk çağ medeniyetleri, kurulmuş oldukları bölgeler

Ve Dünya kültür ve medeniyet tarihine yaptıkları katkılar

 

Kültür: Bir millete ait olan maddi ve manevi değerlerdir.

Kültür Bir toplumun kimliğini oluşturur ve diğer toplumlardan ayıran özelliklerdir.

 

Maddi (araç-gereçler, giyim-kuşam, yemekler)

Manevi (örf-adetler, gelenek- görenekler, töre, inançlar, davranışlar)

 

Medeniyet: Belirli bir insan topluluğunun belirli bir coğrafyada, belirli bir zaman içinde ürettiği maddi ve manevi değerler bütününe denir.

 

Uygarlık: Binlerce yıldır gelişen medeniyetlerin bir araya gelmesiyle oluşan insanoğlunun genel mirası olarak tanımlanabilir.(ismini yerleşik hayata geçen Uygurlardan almış olan uygarlık kavramı medeniyeti de içine alır)

 

 

İLK ÇAĞ MEDENİYETLERİ:

 

·      Çin medeniyeti ( Asya Kıtası)

·      Ortaasya medeniyeti(Asya Kıtası)

·      Hint medeniyeti (Hindistan)

·      İran medeniyeti (Pers medeniyeti)

·      Mezopotamya medeniyeti (Fırat Dicle nehirleri)

·      (Babilliler, Asurlular, Sümerliler , Akadlılar, Elamlılar )

·      Anadolu medeniyetleri: (Anadolu )

·      (Hititliler, Urartular, Frigyalılar, Lidyalılar, İyonlular )

·      Akdeniz medeniyetleri(Lübnan – Filistin)

·      (Fenikeliler, İbraniler )

·      Mısır Medeniyeti :(Kuzey Afrika )

·      Ege Medeniyetleri (Ege denizi çevresi)

·      (Giritliler , Mikenliler,  Yunanlılar)

·      Büyük İskender imparatorluğu

·      (Balkanlar, Anadolu, İran)

·      Roma İmparatorluğu: (Avrupa, kuzey Afrika, Anadolu )

·      İnka(peru), Maya ve Aztek uygarlığı(Meksika)(Amerika )

 

 

ESKİÇAĞ’DA ANADOLU’DAKİ YERLEŞİM YERLERİ

-Karain mağaraları (Antalya )

-Beldibi mağaraları (Antalya )

-Çayönü (Diyarbakır )

-Çatalhöyük (Konya )

-Hacılar (Burdur )

-Truva (Çanakkale )

-Alişar (Yozgat )

-Alacahöyük (Çorum )

 

 

ANADOLU’DAKİ BAZI YER VE BÖLGE İSİMLERİ

·      -Kapadokya (Kayseri-Nevşehir)

·      -İyonya (İzmir-Aydın)

·      -Frigya (Kütahya )

·      -Pamfilya (Antalya )

·      -Dardanya: (Çanakkale )

·      -Lidya (Manisa)

·      -Likonya (Konya )

 

ORTA ASYA’DAKİ KÜLTÜR BÖLGELERİ

·      -Anav kültürü

·      -Kelteminar Kültürü

·      -Afanasyova Kültürü

·      -Andronova Kültürü

·      -Karasuk Kültürü

·      -İskit (saka) Kültürü

 

 

 

İLKÇAĞ MEDENİYETLERİNİN DÜNYA KÜLTÜR VE UYGARLIĞINA KATKILARI:

 

*ÇİN MEDENİYETİ:

-Kâğıt, matbaa, pusula, barut ve mürekkebi icat etmişlerdir.

-Dokumacılıkta, porselen yapımında ilerlemişlerdir.

( İpek ve ipek böcekçiliği gelişmiştir -ipek ticaret yolu)

 

*MEZOPOTAMYA MEDENİYETİ

1-Sümerliler:

-çivi yazısı icat edilmiş(Tarihi devirler başladı)

-ilk yazılı kanunlar hazırlanmıştır (Urgakina kanunları )

-Dört işlemi kullanan Sümerliler, çemberi 360 dereceye bölmüşler ve çarpma-bölme cetvelleri hazırlamışlar.

-Ay ve güneş tutulmasını hesaplayan Sümerliler ay takvimini bulmuşlardır.(1 yıl =360 gün).

-Burçları bulmuşlar, bir yılı 12 aya bölmüşler

-Buğday ve arpa tarımını ilk kez yapmışlardır. Su kanalları inşa etmişlerdir.

-Yaratılış, Gılgamış Destanı ve Tufan hikâyesi

-Önemli şehirleri: Ur, Uruk, Kiş ve Lagaş

 

2-Babilliler:

-Kanunlar sistemli bir hale getirildi. (Hammurabi kanunları-kısasa kısas-sert ceza kanunları vardır)

-Babil kulesi ve Babil asma bahçeleri

 

3-Akadlılar:

-Tarihte bilinen ilk imparatorluğu kurdular

- Tarihte bilinen ilk düzenli orduyu kurdular

 

4-Elamlılar:

-merkezi sus şehri olan Mezopotamya medeniyetidir.

 

5-Asurlular:

-Ticaretle uğraşmışlar, koloniler kurmuşlar

-Yazıyı Anadolu’ya taşıyan devlettir

 

İlgili kavramlar:

Patesi(ensi)=(rahip krallar)

Zigurat=çok katlı tapınaklar

Karum =Pazar yerleri

Site şehir devletleri

Mezopotamya =(iki nehir arası):Fırat ve Dicle nehirleri

 

*MISIR MEDENİYETİ:

-Tarihte bilinen ilk yazılı antlaşması Hititlerle imzalandı

(Kadeş antlaşması- mö.1280)

-ölü mumyalama tekniğini kullanmışlar ve ölülerini özel eşyalarıyla gömmüşler(Ahiret inancının varlığı)

-Mumyalama sanatı, tıp, eczacılık ve geometri alanında gelişmişler ve pi sayısını bulmuşlardır

-Etrafının dağ, deniz ve çöllerle çevrili olması sebebiyle diğer medeniyetlerle etkileşime girmemişler (özgünlük)

-Nil nehrinin taşma zamanını hesaplamak için mevsimlerden ve 365 günden oluşan güneş takvimini icat etmişler

- Amon tapınağı önemli mimari eserlerindendir

-Hiyeroglif yazısını kullanmışlar (resim yazısı)

 

İlgili kavramlar:

Nom=şehir devletleri

Firavun =Tanrı kralları

Piramit =firavun mezarları (keops-kefren-mikerinos)

Mastaba =halk mezarları

Papirüs=bitki liflerinden hazırlanan kağıtlar

 

 

*HİNT MEDENİYETİ:

Kast Sistemi: Babadan oğla geçen bir meslek gruplaşmasıdır. Herkes babasının mesleğini devam ettirmek zorundadır. Başka bir kastla akrabalık kurulamaz ve evlilik yapılamaz.

(brahmanlar(din adamları), soylular, askerler, tüccarlar, çiftçiler, zanaatkârlar, işçiler)

 

İlgili kavramlar:

Parya: Kast dışı sayılan( köleler)

Veda: Kutsal kitapları

İndus ve ganj: kutsal sayılan nehirler

 

 

*PERSLİLER (İRANLILAR)

-İran coğrafyasına sırasıyla hâkim olan devletler: Medler, Persliler, Büyük İskender imparatorluğu

-ilk posta teşkilatını kurmuşlar

-Devlet eyaletlere bölünerek yönetilmiş (SATRAPLIK)

-Zerdüşt dinine inanmışlardır

İlgili kavramlar:

Kral ticaret yolu(Lidya- İran arasındaki ticaret yolu)

Satraplık = eyaletler

 

 

*AKDENİZ MEDENİYETLERİ:

1-Fenikeliler:

-coğrafi şartlar sebebiyle tarım yapamamışlar ve deniz ticaretiyle uğraşmışlar, koloniler kurmuşlardır.

-şehir devletçikleri şeklinde yönetilmişler

-hiyeroglif yazısını geliştirerek Fenike alfabesini hazırladırlar

-cam sanatında ileri gitmişlerdir

-en önemli kolonileri Tunus’taki Kartaca kolonisidir.

 

2-İbraniler:

-Hz. Musa’nın dinine inandıkları için Musevi adını almışlar ve ilk tek tanrılı din olan Museviliği kabul etmişlerdir.(semavi din)

-en önemli eserleri Süleyman mabedidir

-Romalılar döneminde Museviler dünyanın farklı bölgelerine göç ettirilmişlerdir ve 1948’de tekrar devletlerini kurmuşlardır (İsrail Devleti)

İlgili kavramlar:

Koloni : bir devletin kendi sınırları dışındaki bir toprağı yurt edinmesidir (nüfusa yer bulmak, tarım yapabilmek ve ticaret merkezi olarak kullanmak)(sömürgecilik)

Semavi din: peygamberi ve kutsal kitabı olan hak dinler

 

 

*ANADOLU MEDENİYETLERİ

1-Hititler:

-Başkenti: Hattuşaş(Boğazköy-çorum), Mısırlılarla yaptıkları Kadeş Antlaşması tarihte bilinen ilk yazılı antlaşmadır.(mö.1280), Tarihin bilinen ilk Medeni Kanunu hazırlandı. Çivi (Asurlular ) ve hiyeroglif yazısını kullanmışlardır.

-Devletin önemli kabartma eserleri: Yazılıkaya, İvriz

 

2-Frigyalılar:

-Başkenti, ( Gordion-Ankara), Tarımla uğraşmışlar (saban kırmak ve öküz öldürmek idamla cezalandırılır)

-Tapates adı  verilen kilimleriyle, Megaron adı verilen mimari yapısıyla, Tümülüs adı verilen mezarlarıyla ünlü.

 

3-Lidyalılar:

-Ege Bölgesinde, Manisa çevresinde Sard merkezli kurulan bir devlettir.

-Manisa’dan İran’a ve Mezopotamya’ya kadar uzanan kral ticaret yolunu yapmışlardır.

-Tarihe en önemli katkıları parayı bulmalarıdır.

-Temel geçim kaynağı ticarettir, ordu paralı askerlerden oluşur.

 

4-İyonlar

-Yunanistan’dan gelen Akalar tarafından İzmir merkezli kuruldu.

-önemli şehirleri Milet, Efes, Bergama ve Foça

-Şehir devletleri şeklinde örgütlenmişlerdir,(siyasi birlik)

-Temel geçim kaynakları deniz ticaretidir ve başka ülkelerde koloniler kurmuşlardır.

-Özgür düşüncenin ve felsefenin geliştiği bir devlet

-Önemli bilim adamları: Thales,  Pisagor (matematik),  Diyojen (felsefe), Hipokrat (tıp),  Heredot (tarihçi)

-En önemli edebiyatçısı Homeros’tur. Eserlerii; ilyada (Truva savaşları) ve Odyseia’dır.

-iyonlara ait en önemli mimari eser: Artemis tapınağıdır (Efes)

-Persler tarafından yıkılmışlardır.

 

5-Urartular:

-Van yakınlarındaki Tuşpa merkezli kuruldu.

-maden işlemeciliğinde, tarımda ve mimaride ilerlemişler

-Ahret inancı vardır (mezarlarını oda biçiminde yapmışlar)

- eserleri: Van kalesi, Önemli yerleşim yerleri: Çavuştepe,  Altıntepe(Erzincan)

-Medler tarafından yıkılmışlardır.

İlgili kavramlar:

Tabarna= (kral), Tavananna= (kraliçe)

Pankuş meclisi=(danışma meclisi, son söz hükümdarın)

Anallar =(yıllıklar)ilk objektif tarih yazıcılığı

Midas = Frigya kralı, Kybele (Kibele)= Frigyalılarda bereket Tanrıçası

Koloni(yeni yurt)= Bir devletin nüfusunun bir bölümünü yerleştirmek için ele geçirdiği topraklara verilen ad.

 

 

*EGE UYGARLIKLARI:

-Girit, Miken ve Yunan uygarlığından oluşur.

-Deniz ticaretinde ilerlemişlerdir. Mısır, Kıbrıs ve Suriye ile ticari ilişkileri geliştirmişlerdir.

-Şehir devletleri şeklinde örgütlenmişler (polis)

-Çok tanrılı dine inanmışlardır, Tanrılarını ölümsüz insan şeklinde düşünmüşlerdir.

-Tarihte bilinen ilk demokrasi örnekleri verilmiştir.

-Tanrıları için 4 yılda bir olimpiyatlar düzenlemişlerdir (şehir devletleri arasında kültür birliğini sağlamıştır)

-Truva savaşları bu döneme ait bir savaştır(yunan-truva)

-Büyük İskender İmparatorluğunun hâkimiyetine girmişlerdir.

-Eserleri: Knossos Sarayı, Hadrian Tapınağı

 

 

*ROMA MEDENİYETİ:

-Bugünkü İtalya’da kurulmuştur.

-Roma siyasi tarihi 3 dönemden oluşur:

1-krallık,  2.cumhuriyet ve 3.imparatorluk dönemleri

-Romalılarda sınıflaşmalar vardır(partici-plep-köle)

-Pön savaşları: Romalılar ile Kartacalılar (Tunus) arasında 100 yıldan fazla süren savaşlardır. Romalıların zaferiyle sonuçlanmış (Kartacalı Hannibal)

-Milano fermanı (303): Hıristiyanlık serbest bırakıldı ve sonrasında devletin resmi dini oldu.

-Kavimler göçüyle (375), zayıflayan devlet; 395 tarihinde 2’ye ayrıldı.

( Doğu Roma ’Bizans’ - Batı Roma ‘İtalya’ )

-12 levha kanunları: partici (soylu) ve plep (halk) mücadelesine son vermek için çıkarılmıştır ve bugün ki Avrupa hukukunun temelini oluşturur.

-Fenike alfabesini geliştirerek ve Latin alfabesini hazırladılar

-Mısırlıların kullandığı güneş takvimini geliştirerek miladi takvimi hazırladılar

-Tarihe geçmiş en önemli hükümdarı jül sezardır.

 

İlgili kavramlar:

Particiler: Yönetici zümre, en üst halk sınıfı, Plepler: Orta halk sınıfı

Senato: krala devlet işlerinde yardımcı olan kurum

*Dragon kanunları (yunan)=soyluları koruyan ve alt tabakalara ağır cezalar veren kanunlardır.*Solon kanunları:=Dragon kanunlarına göre biraz daha ılımlı ve köylü borçlarını affetmiştir. (12 levha kanunlarının temelini oluşturmuştur.)

*Polis= yunan şehir devletlerine verilen isim

 

 

 

*BÜYÜK İSKENDER İMPARATORLUĞU

(Helenizm Uygarlığı)

-İmparatorluğun sınırları: Yunanistan, Anadolu, Irak, Suriye, İran coğrafyalarına hâkim olmuştur.

-Büyük İskender Döneminde Doğu (İran) ve Batı (Yunan) uygarlıkları kaynaştırılmış ve ortak bir medeniyet ortaya çıkmış. Bu medeniyete Helenizm adı verilmiştir. MÖ. 330 ve MÖ. 30 yılları arasındaki 300 yıllık döneme Helenizm dönemi denir.

-Büyük İskender dönemindeki önemli kültür merkezleri:

Bergama- Antakya – İskenderiye

-parşömen adı verilen kâğıt üretilmiş (deriden yapılan kağıt çeşidi)

-dönemin önemli eserleri: İskenderiye feneri, zeus heykeli