Kronoloji- Türk Kurtuluş Savaşı

 

MİLLİ MÜCADELE DÖNEMİ KRONOLOJİSİ

·      13 Ekim 1918- Suriye-Filistin Cephesinin kapanmasından sonra Mustafa Kemal’in İstanbul’a dönmesi ve boğazda demirleyen itilaf devletlerine ait gemileri görünce ‘’Geldikleri gibi giderler’’ sözünü söylemesi.

·      21 Aralık 1918- Mebusan Meclisinin Sultan Vahdettin tarafından kapatılması

·      15 Mayıs 1919- Paris Barış konferansından sonra Yunanlıların İzmir’i işgal etmesi. (Yunan işgaline ilk kurşunu atan Gazeteci Hasan Tahsin hayatını kaybetmiştir. İzmir’in Konak ilçesinde bulunan İlk Kurşun Anıtı, 1974 yılında Hasan Tahsin’in anısına dikilmiştir.)

·      16
Mayıs 1919: 9. Ordu Müfettişi olarak görevlendirilen Mustafa Kemal, Samsun’a gitmek üzere 16 Mayısta İstanbul’dan çıkmıştır. Mustafa Kemal, Bandırma Vapuru ile yaptığı 3 günlük deniz yolculuğundan sonra Samsun’a ulaşmıştır.

·      19 Mayıs 1919- Mustafa Kemal’in Samsun’a çıkması (Milli Mücadelenin başlangıcı kabul edilir.)

·      22 Mayıs 1919-Atatürk’ün Samsun Raporunu hazırlaması ve İstanbul hükümetine göndermesi

·      28 Mayıs 1919- Mustafa Kemal’in, Samsun’un ilçesi Havza’ya geçtikten sonra Havza Genelgesini yayımlanması (Bu genelgede İşgallerin protesto edilmesi istenmiştir.) (Bu genelgeden rahatsızlık duyan Damat Ferit Hükümeti, Mustafa Kemal’e İstanbul’a GERİ DÖN çağrısı yapmıştır.)

·      22 Haziran 1919- Havza’dan sonra Amasya’ya geçen Mustafa Kemal’in, Amasya Genelgesini yayımlanması (Milli mücadelenin Amaç, yöntem ve gerekçesi belirlenmiştir. Milli Mücadelenin yol haritası çizilmiştir.)

·      28 Haziran-12 Temmuz 1919: Balıkesir Kongresinin toplanması. Bu kongre Yunanlıların İzmir’i işgal etmesinden sonra kurulmuştur. Batı Anadolu’daki Kuvayı Milliye birlikleri organize edilmeye çalışılmıştır.

·      3 Temmuz 1919- Mustafa Kemal’in Erzurum’a geçmesi

·      8 Temmuz 1919- Erzurum Kongresi öncesi Mustafa Kemal’in askerlik görevinden istifa etmesi

·      23 Temmuz- 7 Ağustos 1919- Erzurum Kongresi’nin toplanması (Bu kongre; Şark Vilayetleri Müdafaai Hukuk ve Trabzon Muhafazai Hukuk Cemiyeti tarafından organize edilmiştir.) (Bu kongrede; Temsil Heyeti kuruldu, manda ve Himaye reddedildi.)

·      16-25 Ağustos 1919- Alaşehir Kongresinin toplanması (İzmir’de başlayan işgaller sonucu Manisa’da toplanmıştır.)

·      2 Eylül 1919- Mustafa Kemal’in Sivas’a geçmesi

·      Eylül- Ali Galip Olayı’nın yaşanması: Damat Ferit tarafından görevlendirilen Elazığ Valisi Ali Galip, Sivas Kongresini dağıtmak ve Mustafa Kemal’i tutuklamak istemiş fakat amacına ulaşamamıştır.

·      4- 11 Eylül 1919- Sivas Kongresi’nin toplanması (Amasya Genelgesinde, Sivas’ta bir kongrenin toplanması çağrısı yapılmıştı)

·      4 Eylül 1919- Sivas Kongresinde Temsil Heyeti kurulması. Mustafa Kemal, Temsil Heyeti başkanı seçilmesi

·      7 Eylül 1919- Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti kurulması. (ülke geneli Yararlı cemiyetler, Sivas Kongresinde tek çatı altında toplanmış.)

·      9 Eylül 1919: Ali Fuat Paşa, Temsil Heyeti tarafından Batı Cephesi Kuvayı Milliye Birlikleri komutanı olarak atanmıştır (Sivas Kongresi)

·      14 Eylül 1919-İrade-i Milliye Gazetesinin yayımlanması (Milli Mücadele hareketinin yarı resmi yayın organı olarak çalışmıştır)(Milli Mücadele döneminde halk bilgilendirilmiş, bilinçlendirilmeye çalışılmıştır)

·      6 Ekim 1919- Damat Ferit’in yerine Ali Rıza Paşa’nın Sadrazam olması ve hükümetini kurması

·      20- 22 Ekim 1919- Amasya Görüşmelerinin yapılması (Temsil Heyeti adına Mustafa Kemal ile İstanbul Hükümeti Adına Bahriye Nazırı Salih Paşa Amasya’da bir araya gelmişlerdir.) (Bu görüşmelerde İstanbul’da Son Osmanlı Mebusan Meclisinin toplanmasına karar verilmiştir.)

·      7 Kasım 1919- Mustafa Kemal’in Son Osmanlı Mebusan Meclisine Erzurum’dan milletvekili seçilmesi

·      10 Aralık 1919- Müdafaayı Hukuk Kadınlar Şubesinin kurulması

·      27 Aralık 1919- Mustafa Kemal’in ve Temsil Heyeti’nin Ankara’ya gelmesi (Mustafa Kemal, kendisi hakkında Damat Ferit hükümeti tarafından çıkarılan yakalama ve tutuklama kararları nedeniyle İstanbul yerine Ankara’ya geçmiştir.)

·      Ocak 1920- Ankara’da Hakimiyet-i Milliye Gazetesinin yayımlanması (İrade-i Milli Gazetesinin yerine kurulmuştur)

·      12 Ocak 1920- Son Osmanlı Mebusan Meclisinin toplanması (Mustafa Kemal, Erzurum’dan milletvekili olarak seçilmiş; fakat Damat Ferit’in kendisi hakkındaki tutuklama kararları nedeniyle Son Osmanlı Mebusan Meclisine katılmamıştır.) (Felahı Vatan Grubu kurulmuştur.)

·      28 Ocak 1920- Son Osmanlı Mebusan Meclisinde Misakı Milli Kararlarının kabul edilmesi (Misakı Milli Sınırları çizilmiş ve Kapitülasyonlar reddedilmiştir )

·      12 Şubat 1920- Maraş’ın Fransız işgalinden kurtarılması (Maraş’a 1925 yılında ‘’İstiklal Madalyası’’ verilmiş, 1973 yılında ‘’Kahraman’’ ünvanı verilmiştir.)

·      8 Mart 1920- Ali Rıza Paşa’nın istifa etmesiyle Salih Paşa hükümetinin kurulması

·      16 Mart 1920- İtilaf Devleti tarafından İstanbul’un resmen işgal edilmesi (Misakı milli Kararlarından rahatsızlık duyan İtilaf Devletleri, İstanbul’u işgal etmiş ve Mebusan Meclisi üzerinde baskı kurmaya çalışmıştır.)

·      18 Mart 1920- Son Osmanlı Mebusan Meclisinin kapanması. (İstanbul’un işgali sonrasında Meclisin çalışamaz hale gelmesiyle dağılmıştır.)

·      6 Nisan 1920- Ankara’da Anadolu Ajansının kurulması (Türk Kurtuluş Savaşı hakkındaki haberleri duyurmak amacıyla kurulmuştur)

·      11 Nisan 1920- Urfa’nın Fransız işgalinden kurtarılması (1984 yılında Urfa’ya ‘’Gazi’’ ünvanı verildi, 2016 yılında ise İstiklal Madalyası verilmiştir.)

·      18-26 Nisan 1920- San Remo Konferansının toplanması (Osmanlı Devleti ile imzalanan Sevr antlaşmasının taslağı bu konferansta hazırlanmıştır.)(İtalya’nın San Remo şehrinde toplanmıştır.)

·      23 Nisan 1920- Büyük Millet Meclisinin açılması (Son Osmanlı Mebusan Meclisinin kapanmasından sonra Mustafa Kemal’in çağrısı üzerine Milli Mücadele yanlıları Ankara’da toplanmıştır.) (Mustafa Kemal, Ankara’dan milletvekili olarak seçilmiş) (Meclis Başkanı ve Hükmet başkanı seçilmiştir.)

·      29 Nisan 1920- Vatana ihanet suçuna dair bir yasa olan ‘’Hıyanet-i Vataniye Kanunu’’ çıkarıldı. (12 Nisan 1991'de Türkiye'de yürürlükten kaldırılmıştır.

·      11 Eylül l920- TBMM’de “Firariler Hakkında Kanun” çıkarılmıştır

·      11 Eylül 1920- İstiklal Mahkemeleri kurulmuştur. (asker kaçakları, casus, bozguncu, düşmanla iş birliği yapan, vatan ihanetine giren suçlara bakmıştır) (toplamda 14 İstiklal Mahkemesi kurulmuştur)

·      24 Ekim 1920- Ali Fuat Paşa komutasındaki Kuvayı Milliye Birlikleri, Gediz Muharebesi’nde Yunanlılara yenildi. (TBMM, bu yenilgiden sonra Batı Cephesinde Düzenli Ordu’nun kurulmasına karar vermiştir)

·      31 Ekim 1920- Kazım Karabekir Paşa'nın orgeneral rütbesine yükselmesi,

·      10 Ağustos 1920- Sevr Antlaşmasının İmzalanması (İtilaf Devletleri ile Osmanlı Saltanat Şurası arasında imzalanan antlaşmadır.) (Meclis tarafından onaylanmadığı için hiçbir zaman yürürlüğe girmemiştir.) (Osmanlı toprakları bu antlaşmayla İtilaf Devletleri arasında paylaştırılmıştır.)

·      7 Ekim 1920- Ceride-i Resmiye Gazetesinin yayımlanması  (TBMM’nin resmi gazetesi olarak yayın hayatına başlamıştır.) (meclis ve cumhurbaşkanı tarafından çıkarılan yasa, kararname, yönetmelik, genelge gibi kararları yayımlayan organdır)

·      2-3 Aralık 1920- TBMM ile Ermenistan arasında Gümrü Antlaşmasının imzalanması (TBMM’nin imzaladığı ilk resmi antlaşmadır. TBMM adına Kazım Karabekir bu antlaşmayı imzalamıştır.)(Bu antlaşmanın imzalanmasıyla TBMM’yi resmen tanıyan ilk devlet Ermenistan olmuştur.)

·      10 Aralık 1920- TBMM’nin çıkardığı yasayla Kuvayı Milliye Birlikleri’nin yerine Düzenli Ordu kuruldu. (Kurtuluş Savaşındaki Batı Cephesine İsmet Paşa ile Refet Paşa görevlendirilmiştir.) (Kuvayı Milliye Birliklerinin başında bulunan Ali Fuat Paşa ise Moskova’ya Büyükelçi olarak görevlendirilmiştir.)

·      6-10 Ocak 1921- Birinci İnönü Savaşı yapılmıştır (İsmet Paşa komutasındaki Düzenli Ordu, Yunanlılara karşı çok önemli bir zafer kazandı.) (Düzenli ordunun ilk başarısıdır.) (İsmet Paşa’nın rütbesi Generalliğe yüselmiştir.)

·      20 Ocak 1921- Teşkilatı Esasiye Kanunu kabul edildi (Türkiye’nin ilk Anayasasıdır, Kısadır, Kişi haklarına yer verilmemiştir.)

·      6 Şubat 1921- İşgal altındaki Antep’e ‘’Gazi’’ unvanının verilmesi (2008 yılında Antep’e İstiklal Madalyası da verilmiştir.)

·      21 Şubat- 12 Mart 1921: Londra Konferansı toplandı (I. İnönü Savaşından sonra toplanmıştır.) (İtilaf Devletleri, Bazı değişiklikler yaparak Sevr Antlaşmasını, Türk tarafına kabul ettirmek istenmiş fakat bu konferanstan bir sonuç çıkmamıştır. )

·      1 Mart 1921- Türk- Afgan Dostluk Antlaşması imzalanması (TBMM’yi tanıyan ilk Müslüman devlet Afganistan olmuştur. Ayrıca TBMM’yi ziyaret eden ilk yabancı devlet adamı Afgan Kralıdır.)

·      12 Mart 1921- İstiklal Marşının Kabulü (Maarif Vekaletinin düzenlediği yarışmadan sonra Mehmet Akif Ersoy Tarafından yazılmıştır.) (İstiklal Marşı, Hamdullah Suphi Tanrıöver tarafından ilk kez mecliste okunmuştur.) (ilk bestesini Ali Rıfat Çağatay tarafından yapılmış, günümüzdeki bestesi ise Osman Zeki Üngör tarafından yapılmıştır.) (Türkiye’de Her yıl 12 martta istiklal marşının kabulü ile ilgili programlar-etkinlikler yapılmaktadır.)

·      16 Mart 1921- Sovyet Rusya ile Moskova Antlaşmasının imzalanması (TBMM’yi tanıyan ilk Batılı-Avrupalı devlet Sovyet Rusya olmuştur.)(Misakı Milli Sınırlarından verilen ilk taviz olan Batum toprakları, bu antlaşmayla Gürcistan’a bırakılmıştır.)

·      26 Mart- 1 Nisan 1921: İkinci İnönü Savaşı yapılmıştır. (Mustafa Kemal, İsmet Paşa’ya gönderdiği telgrafta: ‘’Bu savaşta sadece düşmanı değil, bu milletin makus (kara) talihini de yendiniz.’’ Demiştir.)

·      10-22 Temmuz 1921: Eskişehir- Kütahya Savaşı yapıldı. (Düzenli ordunun ilk yenilgisidir.)(Türk Ordusu, Sakarya Nehrinin doğusuna çekilmiş) Kütahya ve Eskişehir işgal edilmiş ve Ankara işgal tehlikesi ile karşı karşıya gelmiştir.) (Meclisin Ankara’dan Kayseri’ye taşınması fikri gündeme gelmiş fakat kabul edilmemiştir.)

·      16-21 Temmuz- Maarif (Eğitim) Kongresinin toplanması

·      5 Ağustos 1921- Başkomutanlık Yasasının kabulü (Mustafa Kemal’e Başkomutanlık yetkisi verilmiş) (Meclisin yasama ve yürütme yetkileri 3 aylığına Mustafa Kemal’e verilmiştir.)

·      7-8 Ağustos 1921- Tekalifi Milliye Emirlerinin yayımlanması (Ordunun giyecek, ayakkabı, araç-gereç ve vasıta ihtiyaçları karşılanmaya çalışılmıştır.)

·      23 Ağustos- 13 Eylül 1921: Sakarya Meydan Savaşı’nda büyük bir zafer kazanılmıştır.

·      19 Eylül 1921- Sakarya Savaşında yaralanan Mustafa Kemal’e ‘’Gazi’’ unvanı verilmesi ve gösterdiği başarıdan ötürü Mustafa Kemal’e ‘’Mareşal‘’ rütbesinin verilmesi

·      13 Ekim 1921- Sakarya Savaşından sonra Sovyetler Birliğinin himayesinde bulunan Kafkas Ülkeleri ile ‘’Kars Antlaşması’’ imzalanmış. (Doğu sınırımız kesin olarak bu antlaşmayla çizilmiştir.) Türkiye’nin Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan ile sınırları kesin olarak bu antlaşma ile belirlenmiştir.) (Bu Savaşla birlikte Mustafa Kemal askerlik mesleğine geri dönmüştür.)

·      20 Ekim 1921- Sakarya Savaşından sonra Fransızlarla ‘’Ankara Antlaşması’’ imzalanmıştır. (Kurtuluş Savaşındaki Güney Cephesi kapandı.) (Hatay hariç bugün ki Suriye-Türkiye sınırı bu antlaşma ile belirlenmiştir.)

·      25 Aralık 1921- İşgalci Fransız birliklerinin Antep’i boşaltmaları (‘’Gazi’’ ünvanını almış olan Antep’e 2008 yılında İstiklal Madalyası da verilmiştir.)

·      26 Ağustos 1922- Büyük Taarruz Afyon’dan (Kocatepe) başladı.

·      30 Ağustos 1922- Başkomutanlık Meydan Savaşı yapıldı. (Dumlupınar Meydan Savaşı) Yunanlılar ağır bir yenilgi almış ve işgal ettikleri yerlerden geri çekilmişlerdir.

·      31 Ağustos 1922- Başkomutanlık Savaşından sonra Fevzi Çakmak’a Mareşal rütbesi verilmiştir. İsmet İnönü'nün korgeneral rütbesine yükselmiştir

·      1 Eylül 1922- Atatürk'ün "Ordular! İlk hedefiniz Akdeniz'dir. İleri!" sözünü söylemesi,

·      1 Eylül 1922- Uşak’ın Yunan işgalinden kurtarılması

·      2 Eylül 1922- Eskişehir’in Yunan işgalinden kurtarılması

·      3 Eylül 1922: Fevzi Çakmak'a Mareşal unvanı verilmesi,

·      6 Eylül 1922- Balıkesir’in Yunan işgalinden kurtarılması

·      7 Eylül 1922- Aydın’ın Yunan işgalinden kurtarılması

·      8 Eylül 1922- Manisa’nın Yunan işgalinden kurtarılması

·      9 Eylül 1922- İzmir’in Yunan işgalinden kurtarılması

·      10 Eylül 1922- Bursa’nın Yunan işgalinden kurtarılması

·      23 Eylül 1922- İngilizlerin Ateşkes talep etmesi

·      3-11 Ekim 1922- Mudanya Mütarekesi (Ateşkesi) görüşmeleri yapıldı. (Mütareke görüşmelerinde TBMM’yi temsil eden heyetin başında İsmet Paşa bulunmuştur.) (İngiltere, Fransa, İtalya ve Türkiye bu görüşmelere katılmıştır.)

·      11 Ekim 1922- Mudanya Ateşkes Antlaşması’nın imzalanmasıyla Kurtuluş Savaşı sona ermiştir. Diplomatik dönem başlamıştır.

·      1 Kasım 1922: Saltanatın (padişahlığın) kaldırılmasıyla, Osmanlı Devleti resmi olarak yok sayılmıştır.

·      17 Kasım 1922- Sultan Vahdettin’in ülkeden ayrılması. (Padişah Malta Adasına gitmiştir.)

·      22 Kasım 1922- Lozan Konferansında birinci tur görüşmelerin başlaması.

·      4 Şubat 1923- Lozan Konferansında birinci tur görüşmelerin sona ermesi

·      17 Şubat 1923- İzmir İktisat Kongresi’nin toplanması. (Türkiye’nin ekonomik bağımsızlığı için toplanmış bir kongredir.)

·      1 Nisan 1923- Türkiye’de seçimler yapılmıştır.

·      24 Nisan 1923: Lozan Konferansında ikinci tur görüşmelerin başlaması.

·      24 Temmuz 1923- Lozan Konferansı sona erdi. Lozan Barış Antlaşması imzalandı.

·      9 Eylül 1923- Halk Fırkasının kurulması (24 Kasım 1924 tarihinde Halk Fırkasının başına, ‘’Cumhuriyet’’ adı eklenmiştir.)

·      29 Ekim 1923- Cumhuriyet’in ilan edilmesi (Milli Egemenliğin kabul edilmesiyle Devletin rejim sorunu çözülmüştür.)