SOĞUK SAVAŞ DÖNEMİ (1945-1991)

 

SOĞUK SAVAŞ DÖNEMİ

Soğuk Savaş Dönemi, İkinci Dünya Savaşı’nın sona erdiği 1945 yılından, SSCB’nin dağıldığı1991 yılına kadar süren dönemdir. Devletler arasında silahın kullanılmadığı, sıcak çatışmanın olmadığı bu dönemde; ABD’nin başı çektiği Batı Bloku ile SSCB’nin önderlik ettiği Doğu Bloku arasında siyasi, psikolojik, ideolojik, ekonomik, bilimsel ve teknolojik bir mücadele yaşanmıştır.

 

SOĞUK SAVAŞIN NEDENLERİ

-SSCB’nin yayılımcı politikaları.

-Paris Barış Antlaşmalarının ortaya çıkardığı sorunlar.

-İngiltere ve Fransa’nın dünya siyasetinde etkinliğini yitirmesi.

-Devletlerin ideolojik üstünlük kurma çabaları.

-Berlin Buhranının yaşanması.

-Nükleer silahsızlanma konusunda devletler arasında ortaya çıkan anlaşmazlıklar.

 

SOĞUK SAVAŞ DÖNEMİNDE BLOKLAR

SSCB, başka ülkelerdeki komünist hükümetleri destekleyerek o ülkelerde nüfuzunu artırmaya çalıştı. Bu duruma karşı olan ülkeler ise ABD’ye yaklaştı. Böylece SSCB yanlısı ülkeler Doğu Bloku’nu ve ABD yanlısı ülkeler Batı Bloku’nu oluşturmuştur.

2.Dünta Savaşından sonra Almanya dört bölgeye ayrıldı.1948’de İngiltere,Fransa ve ABD işgal bölgelerini birleştirme kararı aldı.SSCB ve ABD herhangi bir orta yol bulamayınca Berlin Burhanı yaşandı ve Almanya ikiye bölündü.1949 yılından önce ABD kontrolünde Batı(Federal)Almanya sonra Sovyet kontrolünde Doğu (Demokratik)Almaya devletleri kuruldu.

 

DOĞU BLOKU’NUN KURULUŞU (DEMİR PERDE)

SSCB, 2. Dünya Savaşı sonrası Doğu Avrupa’da etkinliğini artırdı ve komünist partilerin iktidara gelmesini sağlayarak Macaristan, Bulgaristan, Romanya, Polonya, Çekoslovakya Doğu Almanya da kendisine bağlı uydu devletler oluşturdu.

Yugoslavya, Arnavutluk, Çin ve Küba ise komünizmi benimsemelerine rağmen Sovyetlerin uydu devletleri haline gelmediler. Berlin Burhanı sonucunda ikiye ayrılan Almanya’nın doğusunda kontrolü ele geçiren SSCB,38.enlemden itibaren ikiye ayrılan Kore’nin kuzeyinde hâkimiyetini tesis etmeye çalıştı. Küba da mevcut hükümeti devirmeye çalışan Fidel Castro liderliğindeki komünistleri destekleyen SSCB, Küba ile de ilişkilerini geliştirildi.

ABD, Sovyetlerin etki alanını genişlemesini engellemek için 1947 yılında Truman Doktrini ve Marshall Planı’nı başlatıp ardından NATO’yu kurdu. Bu durum karşısında Sovyetler de önce Cominform ve Comecon’u sonra da Varşova Paktı nı oluşturdu.

 

Doğu Bloku Teşkilatları

COMİNFORM (5 Ekim 1947):Komünizmin devamlılığını ve yayılmasını sağlamak amacıyla oluşturuldu. SSCB, Yugoslavya, Bulgaristan, Romanya, Macaristan, Polonya, Çekoslovakya, Fransa Komünist Partisi ve İtalya Komünist Partisi arasında yapıldı.

COMECON (25 Ocak 1949):Komünist ülkeler arasında ekonomik iş birliği kurmak amacıyla oluşturuldu. SSCB, Bulgaristan, Romanya, Macaristan, Polonya, Çekoslovakya, Arnavutluk (1961 de ayrıldı) Doğu Almanya Moğolistan, Yugoslavya(kısmen katıldı) ve Küba örgüte üye oldu.

VARŞOVA PAKTI (14 Mayıs 1955): NATO’ya karşı komünist ülkeler arasında askeri birlikteliği desteği sağlamaya amacıyla kuruldu. SSCB, Demokratik Almanya, Bulgaristan, Romanya, Macaristan, Polonya, Çekoslovakya, Arnavutluk arasında yapıldı.

Sosyalist Blok’ta Sarsıntılar: Sovyetlerin komünizme aykırı bazı politikaları ve baskıcı anlayışı Moo Zedong önderliğinde Çin ile SSCB’nin sorun yaşamasına neden olmuştur. Ayrıca Josip Broz Tito liderliğindeki Yugoslavya ve İmre Nagi’nin devlet başkanı olduğu Macaristan ile Sovyetler arasında benzer gerekçelerle bir takım problemler ortaya çıkmıştır. Ayrıca ekonomik sorunlar ve daha fazla özgürlük isteği 1968’de Alesksander Dubcek önderliğindeki, Çekoslovakya’nın ayaklanmasına neden olmuştur. Fakat ayaklanma Varşova Paktı ordusu tarafından sert biçimde bastırılmıştır.

 

BATI BLOKU’NUN KURULUŞU

Soğuk Savaş Döneminde SSCB’nin öncülük ettiği Doğu Blokunun ABD de Batı Blokunu oluşturmuştur. Dünya savaşında ciddi bir toprak ve nüfus kaybına uğramayan, sanayi, ticaret ve tarım gibi birçok alanda üstün durumda olan ABD artık bir süper güç konumundadır. Artık Monroe Doktorinini bir kenara bırakan ABD Sovyet yayılmacılığına karşı Truman Doktrinini ilan etmiş. Marshall Planını hazırlamış ve NATO’yu kurmuştur.

Truman Doktrini(1947):ABD’nin Sovyet tehdidindeki Türkiye’ye 100 milyon ve Yunanistan’a 300 milyon dolar yardımını ön görür. Yardım sayesinde iki ülke de ABD ile müttefik olmuş. Yunanistan iç savaşında hükümet komünistleri yenmiş, böylece Batı Bloku ile ciddi zaferini kazanmıştır.

Marshall Planı(Yardımı)1948: Truman Doktrini ile yapılan yardımların daha genişletilmiş halidir. ABD dış işleri bakanı George Marshall dan ismini almıştır. Avrupa ülkelerine yardım ederek onların ayakta durmasını sağlamak ve bu ülkelerde Sovyet etkisini engellemek amacıyla 16 Avrupa ülkesine parasal, askeri ve sanayi ürünleri yardım yapılmasını öngörür.1948 de ülkeler arası işbirliği ve yardımlarının dağıtımı için ‘Avrupa Ekonomik İş Birliği Teşkilatı’ kurulmuş ve ’Avrupa Ekonomik Kalkınma Programı’ hazırlanmıştır. Marshall Planına karşı SSCB de Molotof Planı’nı hayata geçirmiştir

NATO (1949):Batı Avrupa Birliğini kuran İngiltere, Fransa, Belçika, Hollanda ve Lüksemburg Sovyet tehdidine karşı askeri bir örgütlenme olan NATO’ya (Kuzey Atlantik Paktı) giden yolda ilk adım attılar. Bu adımı yeterli görmeyen ABD de Kanada, ve Batı Avrupa Birliğinin on üyesiyle NATO’yu kurdu.1952 de Türkiye ve Yunanistan NATO’ya üye oldu. SSCB de NATO’ya karşı 1955 te Varşova Paktını kurdu.

AVRUPA KONSEYİNİN KURULUŞU (5 mayıs 1949):Devletler arasında ekonomik, kültürel, toplumsal ilişkileri geliştirmek, Avrupa çapında insan hakları, demokrasi ve hukukun üstünlüğünü savunmak amacıyla İngiltere, Fransa, İtalya, Belçika, Hollanda, Lüksemburg, Danimarka, İrlanda, İsveç ve Norveç tarafından kuruldu.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesini bünyesinde barındıran Avrupa konseyine günümüzde Belarus ve Vatikan hariç tüm Avrupa ülkeleri üyedir. Türkiye 1949 de konseye üye olmuştur.

 

Avrupa Ekonomik Topluluğunun Kurulması: AET.Avrupalı bazı devletlerin arasında ortak pazarın kurulmasını,ekonomik faliyetlerin uyum içinde gelişmesni,istikrarın artmasını,üye ülkeler arasındaki ilişkilerin daha sıkılaştırılmasını öngören bir kuruluştur.

 

AVRUPA EKONOMİK TOPLULUĞUNUN KURULMASI VE GELİŞMESİ

-1950’de Schuman Bildirgesi ile Avrupa Birliği yolundaki ilk adım atıldı.

-1951’de Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu kuruldu.

-1957’de Roma Antlaşması ile Avrupa Ekonomik Topluluğu(AET) oluşturuldu.

-1965’de Brüksel Antlaşması ile Avrupa Topluluğu (AT)oluşturuldu.

-1993’de Maastricht ile Avrupa Birliği (AB)ismini aldı.

AVRUPA BİRLİĞİNE KATILIMLAR