III. SELİM DÖNEMİ GELİŞMELER (1789-1807)

III. SELİM DÖNEMİ GELİŞMELER (17891807)

Osmanlı  Rus/Avusturya Savaşları (17871792)

Nedenleri:

1) Rusya’nın Kırım’ı 1783’te işgal etmesi.

2) Grek Projesi: Rusya’nın bu projesine göre Osmanlı Avrupa’dan tamamen atılacak, İstanbul ele geçirilecek ve burada kurulacak olan Grek Devleti Rus prenslerinden biri tarafından yönetilecekti (Böylece Bizans yeniden diriltilmiş olacaktı).

Gelişimi:

Bu savaşlarda Avusturya da Rusya’nın yanında yer aldı. İki devlet Osmanlı’ya üstünlük sağladı. Fakat Fransız Devrimi’nin yaşanması, çok uluslu bir imparatorluk olan Avusturya’yı tedirgin etti ve Avusturya işgal ettiği yerleri geri verdi, Osmanlı ile Ziştovi Antlaşması’nı imzalayarak savaştan çekildi (1791).

Rusya, Milliyetçilik akımından endişelenerek Osmanlı ile Yaş Antlaşması’nı imzaladı (1792) :

a) Dinyester Nehri iki devlet arasında sınır oldu.

b) Rusya aldığı toprakları geri verdi (Özi Kalesi hariç).

c) Osmanlı, Kırım’ın Rusya’ya ait olduğunu resmen kabul etti.

Önemi: Yaş Ant. ile Osmanlı tarihinde Gerileme Dönemi bitti, Yıkılma (Dağılma) Dönemi başladı.

 

NOT: Kırım’ın kaybedilmesinin aşamaları şunlardır:

1) Küçük Kaynarca ile bağımsız bir hanlık olması (1774)

2) Aynalıkavak Sözleşmesi ile başına Rus yanlısı bir hanın geçirilmesi (1779)

3) Ruslar tarafından işgal edilmesi (1783)

4) Osmanlı’nın Kırım’ın Rusya’ya ait olduğunu resmen kabul etmesi (Yaş Antlaşması1792)

 

III. SELİM DÖNEMİ ISLAHATLARI:

III. Selim’in uyguladığı ıslahat programına Nizamı Cedit (Yeni Düzen) programı denir.

Eyaletlerden gelen temsilcilerin de katıldığı Meclisi Meşveret isimli büyük bir danışma meclisi kurdu. Böylece yapacağı ıslahatları halka mâl etmeye çalıştı.

Fransız ordusunu örnek alarak Nizamı Cedit isimli yeni bir ordu kurdu. Bu ordu için İstanbul’da Levent ve Selimiye kışlalarını inşa ettirdi. Ayrıca bu ordunun masraflarını karşılamak için İradı Cedit isimli özel bir hazine kurdu.

Kara Mühendishanesini askerî bir okula dönüştürerek Mühendishanei Berri Hümayûn’u açtı.

Gıda dağıtımını düzenlemek için Zahire Nazırlığı’nı kurdu, böylece karaborsayı önlemeye çalıştı.

Paris, Viyana, Londra ve Berlin’de ilk sürekli elçilikleri açtı.

 

Osmanlı-Fransız Savaşı (17981801) :

* Uzun yüzyıllardır süren Osmanlı-Fransız dostluğu, Napolyon’un Mısır’ı işgal etmesiyle bozuldu (Napolyon’un amacı, İngiltere’nin Doğu’daki sömürgelerine giden yolu kesmekti).

* İngiltere ve Rusya Osmanlı’ya yardım etti. Rusya, tarihinde ilk kez Boğazları geçerek Akdeniz’e inme imkanı buldu.

* Napolyon Mısır’dan Filistin’e geçerek Akka Kalesi’ni kuşattı fakat burada Cezzar Ahmet Paşa komutasındaki Nizamı Cedit askerlerinin başarılı savunmasını aşamadı (Nizamı Cedit ordusunun ilk başarısı, Napolyon’un ilk yenilgisi).

* Fransa Paris Antlaşması’nı imzalayarak Mısır’dan çekilmek zorunda kaldı (1802).

* Ancak Rusya geçici olarak korumaya aldığı Ege adalarından ayrılmak istemiyordu. Osmanlı, Rus yanlısı olarak gördüğü Eflak ve Boğdan beylerini görevden aldı ve Rus gemilerinin Boğazlar’dan geçişini yasakladı. Bunun üzerine 1806’da saldırıya geçen Rusya, Eflak ve Boğdan’ı işgal etti.

 

Osmanlı-Rus Savaşı (18061812) :

Nedeni: Rusya’nın Eflak ve Boğdan’ı işgal etmesi.

Sonucu: Rusya üstünlük sağlasa da İngiltere’nin araya girmesiyle Bükreş Antlaşması (1812) imzalandı. Eflak ve Boğdan Osmanlı’ya geri verildi, Prut Nehri sınır oldu.

NOT: Bu savaş sürerken Nizamı Cedit ordusunun kurulmasından rahatsız olan Yeniçeriler 1807 yılında İstanbul’da isyan etti. Kabakçı Mustafa İsyanı denen bu isyanla III. Selim tahttan indirildi ve katledildi, yerine IV. Mustafa geçirildi. Böylece Nizamı Cedit programı başarısızlığa uğradı, Nizamı Cedit ordusu dağıtıldı.

III. Selim’i tekrar tahta çıkarmak için ordusuyla İstanbul’a gelen Rusçuk Âyanı Alemdar Mustafa Paşa, isyanı bastırdı. IV. Mustafa’yı tahttan indirdi, II. Mahmut’u tahta geçirdi (1808).

 

18.YY’DA OSMANLI TAŞRA TEŞKİLATINDAKİ DEĞİŞİM

Osmanlı taşrasında Âyan denen yerel güçler ortaya çıktı ve güçlendi.

* İltizam sisteminin yaygınlaşmasıyla mültezimler güç kazanmaya başladı. 3 yıllığına verilen iltizam hakkının Malikane Sistemi ile birlikte ömür boyu kiralanmaya başlamasıyla mültezimler daha da güçlendi ve Âyan olarak anılmaya başladı. Devlet içinde devlet gibi hareket etmeye başlayan âyanlar, Levent veya Sekban denilen ücretli askerler besleyerek askerî bir güce dönüştü.

* İltizam ve Malikane sistemleri Osmanlı’nın giderek artan nakit para ihtiyacını çözemeyince 1775’te (I. Abdülhamit dönemi) devlet piyasaya Esham Senetleri denen senetleri sürdü ve böylece devlet ilk kez yerli tüccarlara borçlandı (İlk iç borçlanma).

* Özellikle barış dönemlerinde işsiz kalan levent ve sekbanlar taşrada devlet otoritesini sarsınca ilk kez Yeniçeriler taşrada da görevlendirildi. Fakat taşrada sarsılan otorite düzeltilemedi.