DÜNYA GÜCÜ OSMANLI (1453-1520)- I

DÜNYA GÜCÜ OSMANLI (1453-1595)

5.1. 1453-1595 YILLARI ARASI OSMANLI SİYASİ FAALİYETLERİ

1453-1520 YILLARI ARASINDAKİ SÜREÇTE MEYDANA GELEN BAŞLICA SİYASİ GELİŞMELER:

1453 İstanbul'un Fethi: Osmanlı İmparatorluğu'nun en önemli siyasi olaylarından biri olan İstanbul'un fethi, 29 Mayıs 1453 tarihinde gerçekleşmiştir. Fatih Sultan Mehmet'in komutasındaki Osmanlı ordusu, Bizans İmparatorluğu'nun başkenti Konstantinopolis'i fethederek İstanbul'u ele geçirmiştir. Bu olay, Osmanlı İmparatorluğu'nun Balkanlar'daki egemenliğini güçlendirmiş ve İslam dünyasında büyük yankı uyandırmıştır.

1454 Sırbistan'ın Alınması: Osmanlı İmparatorluğu, 1454 yılında Sırbistan'ın büyük bir kısmını fethetmiştir. Bu fetih, Osmanlıların Balkanlar'daki genişlemesinin bir parçasıydı ve Sırbistan'ın Osmanlı egemenliği altına girmesini sağlamıştır.

1459 Amasra'nın Alınması: Osmanlı İmparatorluğu, 1459 yılında Karadeniz kıyısındaki Amasra şehrini fethetmiştir. Bu fetih, Osmanlıların Karadeniz kıyılarına olan hakimiyetini artırmış ve ticaret yollarını kontrol etmelerini sağlamıştır.

1460 Mora'nın Alınması: Osmanlı İmparatorluğu, 1460 yılında Mora Yarımadası'nı (Peloponez) fethetmiştir. Bu fetih, Osmanlıların Balkanlar'daki hakimiyetini genişletmiş ve Mora'nın stratejik önemini artırmıştır.

1461 Sinop ve Trabzon'un Alınması: Osmanlı İmparatorluğu, 1461 yılında Karadeniz kıyısındaki önemli şehirlerden Sinop'u ve Trabzon İmparatorluğu'nu fethetmiştir. Bu fetihler, Osmanlıların Karadeniz'deki egemenliklerini güçlendirmiş ve ticaret yollarını kontrol etmelerini sağlamıştır. Trabzon'un fethi aynı zamanda Bizans İmparatorluğu'nun son kalıntılarından biri olan Trapezunt İmparatorluğu'nun sonunu getirmiştir.

1462 Eflak'ın Alınması: Osmanlı İmparatorluğu, 1462 yılında Eflak'ı fethetmiştir. Eflak, günümüz Romanya'sının bir kısmını oluşturan tarihi bir bölgedir. Bu fetih, Osmanlı İmparatorluğu'nun Balkanlar'daki genişlemesinin bir parçası olmuştur.

1463 Venedik ile Mücadele: Osmanlı İmparatorluğu ve Venedik Cumhuriyeti arasında 1463 yılında başlayan mücadele, Ege Denizi ve Adriyatik Denizi'nin kontrolü için yapılan bir dizi çatışmayı içerir. Osmanlılar, Venediklilerle olan bu mücadelelerde genellikle üstün gelmiş ve Ege Denizi'ndeki egemenliklerini güçlendirmişlerdir.

1463 Bosna ve Hersek'in Alınması: Osmanlı İmparatorluğu, 1463 yılında Bosna ve Hersek'i fethetmiştir. Bu fetih, Osmanlıların Balkanlar'daki hakimiyetini genişletmiş ve bölgedeki egemenliklerini sağlamlaştırmıştır.

1473 Otlukbeli Muharebesi: Osmanlı İmparatorluğu ile Akkoyunlu Türkmenleri arasında gerçekleşen Otlukbeli Muharebesi, 1473 yılında meydana gelmiştir. Bu muharebe, Osmanlı İmparatorluğu'nun doğudaki sınırlarını korumak için yapılmıştır. Osmanlılar, bu muharebede galip gelerek Anadolu'daki egemenliklerini pekiştirmişlerdir.

1474 Karamanoğlu Beyliği'ne Son Verilmesi: Osmanlı İmparatorluğu, 1474 yılında Karamanoğlu Beyliği'ne son vermiştir. Bu beylik, Anadolu'nun güneyinde bulunuyordu ve Osmanlılar bu bölgeyi fethederek Anadolu'daki hakimiyetlerini genişletmişlerdir. Karamanoğlu Beyliği'nin sona erdirilmesi, Osmanlı İmparatorluğu'nun Anadolu'daki birliğini ve gücünü artırmıştır.

1475 Kırım'ın Fethi: Osmanlılar, Kırım'ı kontrol etmek suretiyle Karadeniz ticaret yollarını güvence altına almış ve bölgedeki askeri güçlerini artırmışlardı

1476 Boğdan'ın Alınması: Osmanlı İmparatorluğu, 1476 yılında Boğdan'ı fethetmiştir. Boğdan, günümüz Romanya'sının bir kısmını oluşturan tarihi bir bölgedir. Bu fetih, Osmanlıların Balkanlar'daki hakimiyetlerini genişletmelerine katkı sağlamıştır.

1479 Arnavutluk'un Alınması: Osmanlı İmparatorluğu, 1479 yılında Arnavutluk'u fethetmiştir. Arnavutluk, Balkanlar'da stratejik bir konuma sahip olan bir bölgedir. Bu fetih, Osmanlıların Balkanlar'daki egemenliklerini güçlendirmiş ve bölgedeki kontrolü sağlamlaştırmıştır.

1480 İtalya (Otranto) Seferi: Osmanlılar, 1480 yılında İtalya'nın güneyine bir sefer düzenlemişlerdir. Ancak Fatih Sultan Mehmet’in ölümüyle donanma geri dönmek zorunda kalmıştır.

1481 Cem Sultan Olayı: Osmanlı Padişahı II. Mehmet'in oğlu olan Cem Sultan, kardeşi II. Bayezid ile taht mücadelesi nedeniyle rekabet içindeydi. Cem Sultan, Osmanlı tahtını ele geçirmek için bir dizi girişimde bulunmuştur. Ancak bu girişimler başarısız olmuş ve Cem Sultan, Osmanlı İmparatorluğu'nun müttefiki olan Memlük Sultanlığı'na sığınmak zorunda kalmıştır.

1492 İspanya'daki Yahudilerin Osmanlı Ülkesine Getirilmesi: İspanya'da Yahudilere yönelik zulüm ve baskılar arttığında, Osmanlı İmparatorluğu'na kaçan Yahudilere sığınak sağlanmıştır. 1492'de İspanya'da Endülüs Emevi Devleti'nin sona ermesi ve Yahudilere yönelik baskıların artması, birçok Yahudi ailenin Osmanlı topraklarına göç etmesine neden olmuştur. Osmanlı İmparatorluğu, bu Yahudi göçmenlere hoşgörüyle yaklaşmış ve onlara yeni bir yaşam kurmaları için destek olmuştur.

1511 Şahkulu İsyanı: Şahkulu İsyanı, Safevi İmparatorluğu'na bağlı bir Alevi lideri olan Şahkulu'nun önderliğinde Anadolu'da gerçekleşen bir isyandır. Bu isyan, Safevi-Osmanlı rekabetinin bir yansımasıydı ve Osmanlı İmparatorluğu'na karşı bir isyan hareketiydi. Ancak isyan, Osmanlı kuvvetleri tarafından bastırılmıştır.

1514 Çaldıran Muharebesi: Osmanlı İmparatorluğu ile Safevi İmparatorluğu arasındaki Çaldıran Muharebesi, 23 Ağustos 1514 tarihinde gerçekleşmiştir. Bu muharebe, Osmanlı Sultanı Yavuz Sultan Selim'in Safevi İmparatoru Şah İsmail'e karşı düzenlediği sefere denk gelir. Osmanlılar, Çaldıran Muharebesi'nde Safevi ordusunu yenilgiye uğratmış ve Safevi İmparatorluğu'nun batı sınırlarını genişletmiştir.

1515 Turnadağ Muharebesi: Turnadağ Muharebesi, Osmanlı İmparatorluğu ile Dulkadiroğulları Beyliği arasında gerçekleşmiştir. Osmanlılar, Dulkadiroğulları ile olan bu çatışmada galip gelmiştir. Maraş ve çevresi Osmanlıların kontrolüne geçmiştir.

1516 Mercidabık Muharebesi: Mercidabık Muharebesi, Osmanlı Sultanı Yavuz Sultan Selim'in Suriye'deki son Memlük direnişini kırmak için düzenlediği bir harekat sırasında gerçekleşmiştir. Osmanlılar, bu muharebede Memlükleri mağlup ederek Suriye'nin tam kontrolünü sağlamışlardır.

1517 Ridaniye Muharebesi: Ridaniye Muharebesi, Osmanlı Sultanı Yavuz Sultan Selim'in Mısır'ı fethetmek için düzenlediği sefer sırasında gerçekleşmiştir. Osmanlılar, Memlük Sultanlığı ordusunu mağlup ederek Mısır'ı ele geçirmiş ve böylece Memlük Sultanlığı'nın sonunu getirmişlerdir.

 

DÜNYA GÜCÜ OSMANLI (1453-1595)

5.2. İSTANBUL'UN FETHİ VE SONUÇLARI

Fatih (II. Mehmet Dönemi (1451-1481)

Babası öldükten sonra devletin başına geçen II. Mehmet'in, temel amacı İstanbul'u fethetmekti. II. Mehmet'ten önce Istanbul 28 defa kuşatılmasına rağmen alınamamıştı.

İstanbul'un Kuşatılmasına rağmen alınamamasının nedenleri,

·         Bizans'ın coğrafi konumunun uygunluğu,

·         Surların varlığı,

·         Bizans'in Rum ateşine (Grejuva) sahip olması,

·         Hristiyanlığın Ortodoks mezhebinin merkezi olmasıdır.

5.2.1. İSTANBUL'UN FETHİ'NİN NEDENLERİ

Siyasi Nedenler:

Bizanslıların;

1.      Osmanlı Devleti'nde yaşanan taht kavgalarında taraf tutarak devleti yıpratmaya çalışması,

2.      Osmanlı Devleti'ne karşı Anadolu beyliklerini kışkırtması,

3.      Osmanlı Devleti'ne karşı Haçlı İttifakını oluşturması

sayılabilir.

Stratejik Nedenler

Osmanlı Devleti'nin Anadolu ve Rumeli toprakları arasında kaldığı için Osmanlı Devleti'nin toprak bütünlüğünü bozması, Bizans'ın dönemin en önemli geçit noktası olan Boğazlara sahip olmasıdır.

Ekonomik Nedenler

İstanbul'un üç kıtanın birbirine bağlandığı, deniz ve kara ticaretinin kesiştiği bir merkez olmasıdır.

Bu dönemde Karadeniz limanlarından alınan mallar dünyanın en önemli su yolu olan Boğazlar aracılığıyla Avrupaya götürülmüştür. Osmanlı Devleti, Boğazlara hâkim olarak İpek Yolu'nun denetimini elinde tutmayı hedeflemiştir.

 

İSTANBUL'UN FETHİ İÇİN YAPILAN HAZIRLIKLAR

Öncelikle kuşatma sırasında Bizans'a gelebilecek dış yardımı önleme düşüncesiyle hareket edilmiştir.

Bu düşünceyle,

·         Karamanoğulları üzerine sefere çıkılarak bu beylik itaat altına alınmıştır.

·         Karadeniz'den gelebilecek yardımı önlemek ve kuşatma sırasında üs olarak kullanmak amacıyla Yıldırım Bayezid Döneminde yapılan Anadolu Hisarı'nın karşısına Rumeli Hisarı (Boğazkesen) yaptırılmıştır.

·         Balkanlardaki Sırbistan, Eflak, Macaristan, Venedik devletleriyle saldırmazlık antlaşmaları yapılmıştır.

·         Balkanlardan gelecek yardımı önlemek için Vize ve Silivri Kaleleri alınmıştır.

·         Balkanlara büyük bir ordu yerleştirilmiştir.

·         Bizans soylularının bulunduğu Mora'ya akıncı birlikler gönderilmiştir.

·         Denizden gelebilecek yardımı önlemek ayrıca kuşatma sırasında deniz gücünden yararlanmak için 400 parçalık donanma hazırlanmıştır.

Bu hazırlıkların dışında,

Bizans surlarını yıkabilecek büyüklükte Şahi adı verilen toplar döktürülmüştür (Teknolojik üstünlük).

Bizans'ın yaptığı hazırlıklar

Bizans, Haliç'e büyük bir zincir çektirmiştir. Amaç, Osmanlı Devleti'nin denizden kuşatmasının önüne geçmektir. Zor durumda kalan Bizans İmparatoru Konstantin Avrupalı Hristiyanlardan yardım istemiştir. İmparatorun Katolikler'den yardım çağrısına halk "İstanbul'da kardinal külahını görmektense Türk sarığı görmeyi tercih ederiz." diyerek tepkilerini ortaya koymuşlardır.

Kuşatma ve Fetih

Kuşatma öncesinde Bizans İmparatoruna bir elçi gönderen II. Mehmet, şehrin kan dökülmeden teslim edilmesini istemi Avrupadan gelecek yardıma ve surlara güvenen imparator bu teklifi kabul etmemiştir.

Bu gelişme üzerine 6 Nisan 1453'de karadan kuşatma başlamıştır.

Diğer taraftan donanma da İstanbul üzerine yürümüş ancak Haliç'e zincirlerin çekilmesinden dolayı Haliç'e geçilememiş Bu durum üzerine Osmanlı askerleri yılmadan büyük bir özveriyle 22 Nisan gecesi Tophane'den Kasım Paşa'ya ka 72 parça gemiyi karadan yüzdürerek Haliç'e indirmeyi başarmışlardır.

Sabah uyandıklarında Haliç'de Osmanlı donanmasını gören Bizans halkı tam bir moral çöküntüsü yaşamıştır. Karadan ve denizden 53 gün süren kuşatma sonrasında 29 Mayıs 1453 tarihinde fetih gerçekleştirilmiştir.

İSTANBUL'UN FETHİ

İSTANBUL'UN FETHİ'NİN SONUÇLARI

Türk Tarihi Açısından Sonuçları

·         II. Mehmet'e Fatih unvanı verilmiştir.

·         Osmanlı Kuruluş Dönemi bitmiş Yükselme Dönemi başlamıştır.

·         Başkent Edirne'den İstanbul'a taşınmıştır.

·         Osmanlı Devleti'nin toprak bütünlüğü sağlanmıştır.

·         İslam dünyasında Osmanlı Devleti'nin önemi artmıştır.

·         Ortodoksların merkezi ele geçirilmiş ve tüm Ortodokslar Osmanlı ülkesinde temsil edildiği için Osmanlı Devleti çok uluslu ve çok dinli bir imparatorluk haline gelmiştir.

·         İstanbul'un alınmasıyla İpek Yolu'nun büyük bir kısmı Osmanlı denetimine girmiştir. Böylece devletin gümrük gelirleri artmıştır.

Fethin Dünya Tarihi (Evrensel) Açısından Sonuçları

·         Ortodokslar Osmanlı hâkimiyetine girmiştir.

·         İpek Yolu'nun Osmanlı hâkimiyetine girmesiyle Osmanlı Devleti'ne gümrük vergisi ödemek istemeyen devletlerin yeni yollar aramaları Coğrafi Keşifler'e neden olmuştur (Ekonomik sonuç).

·         İstanbul'un Fethi sırasında büyük surların yıkılması, Avrupadaki büyük toprak sahiplerinin şatolarının surlarının da yıkılabileceği gerçeğini ortaya çıkarmıştır. Böylece Avrupada Derebeylik sistemi zayıflarken Merkezi krallıklar güç kazanmıştır (Siyasi sonuç).

·         İşgal sırasında İstanbul'dan kaçan bilim adamları İtalya'ya gitmiş Antik Çağ'a ait eserleri Latinceye tercüme ederek bilimde, sanatta, edebiyatta yenilik hareketi olan Rönesansa zemin hazırlamışlardır (Kültürel sonuç). Orta Çağ bitmiş, Yeni Çağ başlamıştır.

5.3. İSLAM DÜNYASI LİDERLİĞİNE

YAVUZ SULTAN SELİM (I. SELİM DÖNEMİ) (1512-1520)

II. Bayezid'in son yıllarda yaşlılığından dolayı devleti iyi yönetememesi üzerine Trabzon sancağında bulunan Yavuz Sultan Selim babasına karşı mücadeleye başlamıştır.

Babasıyla yaptığı mücadeleyi kaybetmesine rağmen yeniçerilerin desteğini alarak tahta geçmiştir.

1. Selim'in temel amacı, Türk-İslam birliğini sağlamaktır. Bu amaç doğrultusunda ilk olarak Doğu Seferine çıkmıştır.

YAVUZ SULTAN SELİM

1. SELİM'İN DOĞU SEFERİ

5.3.1. OSMANLI - SAFEVİ İLİŞKİLERİ VE ÇALDIRAN SAVAŞI (1514)

Osmanlı Devleti ile Safeviler arasında yapılmıştır.

Savaşın Nedenleri:

·         İpek Yolu üzerinde denetim kurulmak istenmesi,

·         Şah İsmail'in Anadoluda Şii propagandası yapması,

·         İslam dünyasında mezhepsel üstünlük sağlama düşüncesi,

·         Safevilerin Osmanlı Devleti'ne karşı Memluklar ile işbirliği yapması,

·         Safevilerin Anadoluya egemen olmak istemesidir.

Savaşın Gelişimi

Doğu seferine çıkan I. Selim; Çaldıran Ovası'nda Safevi ordusuyla karşı karşıya gelmiştir. Mücadele sırasında Osmar Devleti'nin güçlü ordularının dışında ateşli silahlara da sahip olmasıyla Safeviler yenilgiye uğratılmıştır.

Savaşın Sonuçları

·         Tebriz, Musul, Kerkük ve Erbil Osmanlı topraklarına katılmıştır.

·         Doğu Anadolu Osmanlı egemenliği altına girmiştir.

·         Şii tehlikesi tamamen sona ermese de bir süre engellenmiştir.

·         Tebriz-Halep ve Tebriz-Bursa ticaret yolu Osmanlı denetimine girmiştir. Böylece devletin gelirleri artmıştır.

 

TURNADAĞ SAVAŞI (1515) Osmanlı Devleti ile Dulkadiroğulları arasında yapılmıştır.

Savaşın Nedenleri

Anadolu Türk siyasi birliğini sağlama düşüncesi,

Dulkadiroğulları'nın Safevi yanlısı bir politika izlemesidir.

Savaşın Gelişimi

Erzincan, Bayburt ve Kemah'ı aldıktan sonra Maraş üzerine yürüyen Osmanlı kuvvetleri Turnadağ Savaşı'yla Maraş'ı alarak bu beyliğin varlığına son vermiştir.

Savaşın Sonuçları

Maraş ve Elbistan toprakları alınmıştır.

Adana merkezli olarak kurulan Ramazanoğulları'nın da Osmanlıya bağlanmasıyla Anadolu Türk siyasi birliği kesin olarak sağlanmıştır.

Dulkadiroğlu ve Ramazanoğulları beyliklerinin alınmasıyla Memlûklarla Osmanlı Devleti arasında tampon bölge ortadan kalkmıştır. Bu gelişme Osmanlı Memlük savaşlarına zemin hazırlamıştır.

5.3.2. OSMANLI - MEMLÛK İLİŞKİLERİ

MISIR SEFERİ (1516-1517)

Bu sefer Mercidabık ve Ridaniye olmak üzere iki ayrı savaştan oluşur.

Bu Seferlerin Nedenleri

Fatih Sultan Mehmet ve II. Bayezid Dönemi'nde yaşanan sorunlardır.

Bu Sorunlar

·         Fatih Sultan Mehmet Dönemi'ndeki Hicaz Su Yolları tamiratı sorunu,

·         Memlükların II. Bayezid Dönemi'nde Cem Sultan'ı himaye etmeleri,

·         Memlukların Dulkadiroğulları ve Ramazanoğulları'nın iç işlerine müdahale etmeleri,

·         Memlükların Osmanlı Devleti'ne karşı Karamanoğulları'nı himaye etmeleri,

·         Memlükların Safeviler ile işbirliği yapmalarıdır.

 

Bu sorunların dışında Yavuz Sultan Selim'in,

·         Türk birliğini sağladıktan sonra Türk-İslam birliğinin sağlamak istemesi,

·         Baharat Yolu'na hâkim olma düşüncesi

·         Halifelik makamını ele geçirme düşüncesi seferlere çıkmasında etkili olmuştur.

RİDANİYE SAVAŞI (MISIR SEFERİ)

MERCİDABİK SAVAŞI (1516)

Savaşın Gelişimi

Hazırlıklarını tamamlayan I. Selim'in, Memlüklular üzerine yürümesiyle iki taraf arasında yapılan Mercidabık Savaşı, Osmanlı ordusunun üstünlüğüyle sonuçlanmıştır. Bu savaşta Suriye alınmış ayrıca Memlük hükümdarı Kansu Gavri ölmüştür (1516).

RİDANİYE SAVAŞI (1517)

Kışı Suriye'de geçiren I. Selim, 1517'de Mısır üzerine yürümüştür. Bu sırada Memlüklar, Venedik'ten aldıkları destekle Ridaniye'de güçlü bir savunma hattı oluşturmuşlardır.

Yavuz Sultan Selim ilk olarak Kudüs üzerinden hareketle Filistin topraklarını egemenlik altına almış ve daha sonra on üç gün süren mücadelesinde Sina Çölü'nü geçerek Memlük ordusuyla karşı karşıya gelmiştir.

İki taraf arasında yapılan Ridaniye Savaşı'nın Osmanlı Devleti tarafından kazanılmasıyla Osmanlı Devleti Mısır'a hâkim olmuştur.

SAVAŞIN SONUÇLARI

·         Memlük Devleti yıkılmıştır.

·         Suriye, Lübnan, Mısır, Filistin ve Hicaz bölgeleri Osmanlı kontrolüne geçmiştir.

·         Mısır topraklarının Osmanlı hâkimiyeti altına alınmasıyla Kuzey Afrika'da Osmanlı varlığı başlamıştır.

·         Venedikliler, Kibris için ödedikleri vergiyi Osmanlı Devleti'ne ödemeye başlamışlardır.

·         Kıbrıs, Girit, Rodos adalarının fethi hariç Doğu Akdeniz kısmen Osmanlı egemenliğine girmiştir.

·         Halifelik makamı, Hicaz bölgesi (Mekke ve Medine) Kutsal emanetler Osmanlı Devleti'ne geçmiştir.

Halifeliğin Osmanlı Devleti'ne geçmesiyle,

·         Tüm Müslümanların lideri konumuna gelindiği için İslam dünyasında Osmanlı Devleti'nin önemi ve uluslararası alandaki saygınlığı artmıştır.

·         Osmanlı padişahları bundan sonra aynı zamanda halife sayılmalarından dolayı Osmanlı Devleti'nin teokratik yapısı güçlenmiştir.

·         Baharat Yolu Osmanlı Devleti'nin kontrolüne girmiştir. Memlük hazinesi Osmanlı Devleti'ne aktarılmıştır.