Sınavlara hazırlanırken, doğru kaynaklarla çalışmak başarının en önemli anahtarıdır.
Sınav yolculuğunda ihtiyacın olan tüm bilgiler burada seni bekliyor;
Şimdi hedeflerine emin adımlarla ilerle!
11. SINIF SEÇMELİ TARİH, 1. ÜNİTE:
Türklerde Devlet Teşkilatı
İslamiyet öncesi Türkler, konar-göçer bir yaşam sürdükleri için teşkilatçı bir yapıya sahipti. Teoman, ilk kez Türk boylarını tek çatı altında topladı, Mete Han döneminde "onlu sistem" ile ilk düzenli ordu kuruldu.
İlk Türk devletlerindeki kut anlayışına göre; hükümdarın devleti yönetme yetkisini Gök Tanrı’dan aldığına inanılırdı. Bu anlayış, halkın hükümdara itaat etmesini ve onu kutsal saymasını sağlardı. Kut yetkisi, kan bağı yoluyla babadan oğula geçerdi. Bu anlayış, hükümdarın ölümünden sonra taht kavgalarına neden olur ve devletin zayıflamasına yol açardı.
Kaynağını tanrıdan alan bu türden iktidarlara karizmatik iktidar adı verilirdi.
Türklerde devleti (il) meydana getiren dört unsur vardır; bağımsızlık, millet, toprak ve teşkilat.
İlk Türk devletlerinde hükümdarlar; kağan, han, hakan, yabgu, tanhu, idukut, ilteber gibi unvanlar kullanmışlardır.
Hükümdarlığın alametleri arasında; otağ (hükümdar çadırı), taht (örgün), çetr (hükümdar şemsiyesi), sancak (tuğ), sorguç (kotuz), davul (nevbet) yer alırdı.
İlk Türk devletlerinde hükümdarın görevleri arasında; töreyi uygulamak, halkını korumak, halkını doyurmak, adaleti sağlamak, toy’u (kurultay) toplamak, ülke sınırlarını korumak ve yeni yerler fethetmek, yüksek mahkemeye başkanlık etmek, savaşa ve barışa karar vermek sayılırdı. Türklerde “sosyal devlet” anlayışı hakimdi.
İlk Türk devletlerinde devlet işlerinin görüşülüp karara bağlandığı meclise kurultay (toy) adı verilirdi. Kurultay, devlet yönetiminde hükümdara yardımcı olurdu. Kurultaya; hakan, hatun, vezirler, boy beyleri, komutanlar, ileri gelenler ve idari görevliler katılırdı.
İlk Türk devletleri ikili teşkilatlanma anlayışına göre yönetilirdi. Bu anlayışa göre; ülke doğu ve batı olmak üzere iki kısma ayrılırdı. Ülkenin doğusunu kağan yönetirken, batı kısmını yabgu yönetirdi. İkili teşkilatlanma, ilk Türk devletlerinde federal bir yapının olduğunu gösterir.
İlk Türklerde olduğu gibi Türk-İslam devletlerinde de hükümdarın devleti yönetme yetkisinin tanrı tarafından verildiğine inanılırdı. Egemenliğin kaynağı dinsel kökenlidir. Bu yetki babadan oğula geçerdi. Türk-İslam devletlerinde kut anlayışının etkisiyle ülke hanedanın ortak malı sayılır ve taht mücadeleleri yaşanırdı.
Türk-İslam devletlerinde hükümdar, yasama, yürütme ve yargı yetkilerini şahsında toplardı ve Divan-ı Mezalim’e başkanlık ederdi. Divan-ı Mezalim, haksızlığa uğrayan halkın başvurduğu divandı.
Türk-İslam devletlerinde hükümdarlık alametleri arasında; hutbe okutmak, hilat giymek, para bastırmak, saltanat çadırı (otağ), nevbet (davul), tuğra (mühür), taht sayılırdı. Hilat giymek ve hutbe okutmak İslamiyet’in kabulüyle hükümdarlık alameti olmuştur.
Tarihte sultan unvanını ilk defa Gazneli Mahmut kullanmıştır.
Devlet meselelerinin görüşülüp karara bağlandığı divanlar; Karahanlılarda “Divan-i Ali”, Gaznelilerde “Divan-i Vezaret”, Selçuklularda “Divan-i Saltanat”, Türkiye Selçuklularında “Divan-i Ala” ve Osmanlılarda “Divan-i Hümayun” adını alırdı.
Osmanlı Devleti, Türkiye Selçuklularının mirasçısı olarak ortaya çıkmış ve Memluklular ile Bizans İmparatorluğu'nun teşkilatlanmasından etkilenmiştir. Osmanlılar, hem Türk hem de İslam devleti olarak kabul edilir. Osmanlıların devlet anlayışı, Türk töreleri ile İslam dini kurallarına göre şekillenmiştir.
Osmanlı Devleti merkezi karakterli bir devlettir. Diğer Türk-İslam devletlerinde olduğu gibi ülke hanedan üyeleri arasında paylaşılmamıştır. Padişah, yasama, yürütme ve yargı yetkilerini elinde tutardı. Osmanlı Devleti'nin diğer Türk devletlerine göre uzun ömürlü olmasının en önemli sebebi, merkezi karakterli olmasıdır.
Osmanlı padişahları yönetme yetkisinin tanrı tarafından verildiğine inanırdı. Bu anlayışa kut anlayışı denir. Padişahlar, kendilerini sadece tanrı’ya karşı sorumlu hissederdi ve sınırsız yetkileri vardı. Ancak İslam dininin ve Türk törelerinin dışına çıkamazlardı. Padişahların çıkarttıkları fermanlar, Türk örf ve adetlerine göre düzenlenirdi.
Osmanlı Devleti'nde teşkilat iki ana başlıkta incelenir: merkez teşkilatı ve taşra teşkilatı. Merkez teşkilatı, başkent İstanbul'u ifade ederken, taşra teşkilatı, Osmanlı Devleti'nin İstanbul dışındaki tüm topraklarını ifade eder.
Merkez teşkilatı içinde yer alan önemli kurumlar şunlardır: saray, Divan-ı Hümayun, ve İstanbul’un yönetimi. Saray, hem devletin yönetim merkezi hem de padişahın evi olarak kullanılırdı. Topkapı Sarayı, Osmanlı Devleti’nin 400 yıl boyunca yönetim merkezi olmuştur.
Taşra teşkilatı, Osmanlı Devleti’nin geniş topraklarını yönetmek için oluşturulmuş idari birimlerden oluşurdu. Taşra teşkilatında eyaletler, sancaklar, kazalar ve köyler yer alırdı. Eyaletler, padişah tarafından atanan beylerbeyleri tarafından yönetilirdi. Eyaletlerin idari ve askeri yönetiminde beylerbeyleri en yetkili kişiydi.
Osmanlı askeri teşkilatı, kara ordusu ve deniz kuvvetlerinden oluşur. Kara ordusu, kapıkulu askerleri, eyalet askerleri ve yardımcı kuvvetler olarak üç ana bölümde incelenir. Osmanlı ordusu, fetihlerde ve devletin savunmasında büyük bir rol oynamıştır.
Kapıkulu ordusu, Osmanlı Devleti’nin en önemli askeri gücüdür. Bu ordu, devşirme sistemi ile toplanan Hristiyan çocukların eğitilerek Müslüman yapılmasıyla kurulmuştur. Yeniçeriler, kapıkulu ordusu’nun en önemli birliğidir. Yeniçeri Ocağı, I. Murat döneminde kurulmuştur. Yeniçeriler, padişaha sadık olup, ömür boyu askerlik yaparlardı ve maaşları devletten karşılanırdı.
Tımarlı sipahiler, Osmanlı Devleti’nde toprak gelirleri karşılığında askerlik yapan atlı askerlerdi. Tımarlı sipahiler, eyaletlerde güvenliği sağlardı ve savaş zamanlarında kendi bölgelerinden asker toplayarak orduya katılırlardı. Dirlik sistemi, tımarlı sipahilerin maaşlarının karşılandığı sistemdir.
Donanma, Osmanlı Devleti’nin deniz aşırı topraklarını koruma ve fetihlerde önemli bir rol oynamıştır. Kaptan-ı Derya, Osmanlı donanmasının en üst rütbeli komutanıydı. Osmanlı donanması, Fatih Sultan Mehmet ve Kanuni Sultan Süleyman dönemlerinde büyük bir güç haline gelmiştir. Donanma, Akdeniz ve Karadeniz’de Osmanlı hakimiyetini sağlamıştır.
23 Nisan 1920 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Ankara’da açılarak Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş süreci başlamıştır. TBMM, Kurtuluş Savaşı’nı yöneten ve Türkiye’nin ilk yönetim organı olmuştur.
29 Ekim 1923’te Türkiye Cumhuriyeti ilan edilmiş ve Mustafa Kemal Atatürk, Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk cumhurbaşkanı olmuştur. Cumhuriyet rejimiyle birlikte halkın yönetimde söz sahibi olması sağlanmıştır.
1930’da Türk kadınlarına belediye seçimlerine katılma hakkı, 1933’te muhtarlık seçimlerine katılma hakkı ve 1934’te milletvekili seçme ve seçilme hakkı tanınmıştır. Bu haklarla birlikte Türkiye, kadınların siyasi haklarını en erken tanıyan ülkelerden biri olmuştur.
1946 yılında çok partili hayata geçilmiştir. Bu tarihten itibaren Türkiye’de siyasi partiler halk tarafından seçilerek yönetim şekli demokrasiye uygun hale gelmiştir. Türkiye Cumhuriyeti, laiklik ve cumhuriyet ilkeleri doğrultusunda modern bir devlet yapısına sahip olmuştur.
1921 Anayasası, Kurtuluş Savaşı döneminde hazırlanan Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk anayasasıdır. Bu anayasa ile Türkiye’de yönetimin temel ilkeleri belirlenmiştir.
1924 Anayasası, cumhuriyetin ilanından sonra kabul edilen ve Türkiye Cumhuriyeti'nin temel yönetim yapısını düzenleyen anayasa olmuştur. Bu anayasada Türkiye’nin yönetim şeklinin cumhuriyet olduğu vurgulanmıştır.
2018 yılında çıkarılan kararname ile Türkiye’de başkanlık sistemine geçilmiştir. Bu sistemle birlikte yasama, yürütme ve yargı yetkileri net bir şekilde ayrılmış ve cumhurbaşkanına geniş yetkiler verilmiştir.
👇 Bilgini Pekiştirme Zamanı👇
Açık Uçlu Sorular
SEÇMELİ TARİH 11, 1.ÜNİTE
"Açık uçlu sorular, bilgilerini derinlemesine ifade etmene olanak tanır."
Daha Fazla OkuÇoktan Seçmeli Sorular
SEÇMELİ TARİH 11, 1.ÜNİTE
Çoktan seçmeli sorular, sınav sürecinde zaman yönetimini kolaylaştırır.
Daha Fazla OkuKelime Bulmaca ve Eşleştirme
SEÇMELİ TARİH 11, 1.ÜNİTE
Kelime oyunu ve eşleştirme aktiviteleri, kavramları daha hızlı öğrenmeyi destekler.
Daha Fazla OkuDoğru-Yanlış Soruları
SEÇMELİ TARİH 11, 1.ÜNİTE
Doğru-yanlış soruları, temel bilgileri hızlıca gözden geçirmeye yardımcı olur
Daha Fazla OkuTarih Kavramlar Sözlüğü
SEÇMELİ TARİH 11, 1.ÜNİTE
Tarih kavramları, konuya hakimiyeti artırır ve analiz yeteneğini geliştirir.
Daha Fazla Oku
Bugün öğrendiğin her bilgi, yarının başarısının temelini oluşturur.
Azimle çalışmaya devam et, hedeflerin seni bekliyor!;
Bilgiyi paylaşma yolunda bize eşlik ettiğin için teşekkür ederiz.!
Sizin Görüşünüz Bizim İçin Değerli!