Tarih kavramları, geçmişi anlamak ve yorumlamak için kullanılan temel yapı taşlarıdır. Bu kavramlar, olayları analiz ederken doğru bir bakış açısı geliştirmenize ve tarihsel bilgiyi sistematik bir şekilde öğrenmenize olanak tanır.

TARİH KAVRAMLAR SÖZLÜĞÜ

1. Ahkam-ı Şer’iyye +

Şer’i hükümler anlamına gelir. Osmanlı Devleti’nde kadıların ve diğer yargıçların, İslam hukuku doğrultusunda karar vermek için kullandıkları hükümler.

2. Ayan Meclisi +

1876 Kanun-i Esasi ile Osmanlı Devleti’nde kurulan, padişahın atadığı üyelerden oluşan ve halkın temsilcisi Meclis-i Mebusan ile birlikte yasama görevini üstlenen meclis.

3. Divan-ı Hümayun +

Osmanlı Devleti'nde, padişahın başkanlık ettiği en yüksek yönetim ve yargı organı. Devlet işleyişinin merkezi olup, kararların alındığı önemli bir kurumdur.

4. Divan-ı Mezalim +

Osmanlı Devleti'nde, halkın devlet görevlileri ile ilgili şikayetlerini padişaha doğrudan iletebildiği yüksek yargı organı. Adaleti sağlama ve devlet görevlilerinin yanlışlarını düzeltme işlevi görmüştür.

5. Devlet-i Aliyye +

Osmanlı Devleti'nin resmi adı olup, Osmanlıların kendi devletlerini yüce, büyük anlamında tanımlamalarıdır.

6. Ferman +

Osmanlı padişahlarının, devletin idaresine yönelik emirlerini içeren yazılı belge. Tanzimat ve Islahat fermanları gibi, hukuk sisteminde önemli değişikliklere neden olan belgeler arasında yer alır.

7. Hukuk İnkılapları +

Cumhuriyet döneminde gerçekleştirilen, Osmanlı şer’i hukuk düzeninden modern ve laik hukuk sistemine geçişi sağlayan reformlar. Medeni Kanun, Ceza Kanunu ve Ticaret Kanunu gibi yeniliklerle hukukta köklü değişiklikler yapılmıştır.

8. İcma ve Kıyas +

İslam hukukunun kaynakları arasında yer alan, dini konularda icma yani topluluk kararı ve kıyas yani kıyaslama yöntemiyle hüküm çıkarma yolları.

9. İltizam Sistemi +

Osmanlı’da vergi toplama yöntemlerinden biri. İltizam sisteminde, vergiler belirli bir bölge ya da malın gelirine göre özel kişilere devredilir ve iltizam sahibi (mültezim) topladığı vergilerden bir kısmını devlete verirken, kalan kısmını kendisi alırdı.

10. İslam Hukuku (Fıkıh) +

İslam’ın getirdiği dini kurallar çerçevesinde şekillenen hukuk sistemi. Şer’i hukuk olarak da bilinen bu yapı, toplumsal ve bireysel hayatı düzenler.

11. Kadı +

Osmanlı Devleti’nde yargı görevini üstlenen, şer’i hukuku uygulayan mahkeme görevlisi. Kadılar, özellikle yerel yönetimlerde adaletin sağlanmasında önemli rol oynamışlardır.

12. Kanun-i Esasi +

Osmanlı Devleti’nin 1876 yılında kabul ettiği ilk anayasa. Meşrutiyet yönetimini getirerek padişahın yetkilerini sınırlandırmış ve halkın yönetime katılımını sağlamıştır.

13. Kanunname-i Ali Osman +

Fatih Sultan Mehmet tarafından çıkarılan, Osmanlı Devleti’nde örfi hukuk kurallarını düzenleyen kanunlar bütünü. Merkezi otoritenin güçlenmesine ve devlet düzeninin sağlanmasına katkıda bulunmuştur.

14. Laiklik +

Devlet işlerinin ve hukukun din kurallarından bağımsız olarak düzenlenmesi ilkesi. Cumhuriyet dönemiyle birlikte Türkiye hukuk sisteminde benimsenmiş, Türk Medeni Kanunu’nun kabulüyle laik hukuk sistemine geçilmiştir.

15. Mecelle +

Osmanlı Devleti’nin ilk modern kanunlarından biridir ve İslam hukukuna dayanarak hazırlanan medeni hukuk kurallarını içermektedir. 1869-1876 yılları arasında Ahmed Cevdet Paşa tarafından hazırlanmıştır.

16. Medeni Kanun +

Türkiye Cumhuriyeti'nin 1926 yılında kabul ettiği kanun, kişilerin özel hukuki ilişkilerini düzenleyen bir yasa olup, aile, miras, mal rejimi gibi konularda kurallar getirir. İsviçre Medeni Kanunu’ndan uyarlanmıştır.

17. Meclis-i Mebusan +

1876 Kanun-i Esasi ile Osmanlı Devleti’nde kurulan ve halk tarafından seçilen üyelerden oluşan meclistir. Ayan Meclisi ile birlikte yasama görevini üstlenmiştir.

18. Meşrutiyet +

Osmanlı Devleti’nde padişahın yetkilerinin bir anayasa ile sınırlandığı yönetim şekli. 1876 Kanun-i Esasi ile ilk meşrutiyet ilan edilmiş, halkın yönetime katılması sağlanmıştır.

19. Mülkî ve Adlî Teşkilat +

Osmanlı Devleti'nde yönetim ve adaletin organizasyonunu ifade eden kavramlardır. Mülki teşkilat devletin idari birimlerini, adli teşkilat ise mahkemeleri ve yargı sistemini kapsar.

20. Reaya +

Osmanlı Devleti'nde yönetilen sınıfı ifade eden terimdir. Reaya, Müslüman ve gayrimüslim tüm Osmanlı vatandaşlarını kapsar ve özellikle vergi yükümlüsü halkı ifade eder.

21. Şer’i Hukuk +

İslam hukuk sistemine dayanan, Kur'an, Sünnet, İcma ve Kıyas gibi kaynaklardan beslenen hukuk düzeni. Aile, miras ve ticaret gibi alanlarda toplumsal düzeni sağlamak için kullanılırdı.

22. Şûra +

Osmanlı ve İslam toplumlarında, danışma kurulu ya da toplantı anlamında kullanılır. Özellikle devletin önemli meselelerinde karar almadan önce yetkili kişilerle yapılan istişareye denir.

23. Tanzimat +

Osmanlı Devleti’nde 1839’da başlayan, yönetim, hukuk, eğitim ve sosyal alanlarda batılılaşma amacı güden reform hareketi. Tanzimat Fermanı ile eşitlik, adalet ve güvence altına alınan haklar tanınmıştır.

24. Tebaa +

Osmanlı Devleti’nde devletin koruması altında bulunan, vatandaş veya reaya olarak adlandırılan halk. Tanzimat ve Islahat Fermanları ile tebaa hakları genişletilmiştir.

25. Teşkilat-ı Esasiye Kanunu +

1921 yılında kabul edilen, Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk anayasasıdır. Meclis egemenliğini vurgulayan bu anayasa, Cumhuriyet’in hukuk temellerini oluşturur.

26. Töre +

Eski Türk toplumunda, yazılı olmayan geleneksel hukuk kurallarını ifade eden terim. Töre, adalet, eşitlik ve halkın refahını sağlama ilkelerine dayanır ve hükümdarın bu kurallara uyması beklenirdi.

Bugün öğrendiğin her bilgi, yarının başarısının temelini oluşturur.

Azimle çalışmaya devam et, hedeflerin seni bekliyor!;

Bilgiyi paylaşma yolunda bize eşlik ettiğin için teşekkür ederiz.!