11 SEÇMELİ TARİH 3.ÜNİTE: Türklerde Hukuk Sistemi

Töre: İlk Türk devletlerinde toplumun gerek kendi arasındaki gerekse devletle olan ilişkilerini düzenleyen, yazılı olmayan ancak herkesin bildiği ve kabullendiği kurallar bütününe Töre (yasa, yol) denilirdi. Töre, Türk toplumunda düzeni sağlamada büyük önem taşırdı.

Tüz: Yöneticiler ve yönetilenler arasında görev ve sorumlulukları düzenleyen, yazılı olmayan bir tür sözlü anlaşmadır.

Cezalar: Devletin verdiği cezalar genellikle isyan, vatana ihanet, adam öldürme ve bağlı atı çalma gibi suçlarla ilgiliydi. Bu suçların cezası çoğunlukla idamdı.

Yargı Sistemi: Hunlar ve Göktürklerde mahkemelere Yargu, mahkeme görevlilerine ise Yargan denilirdi. Mahkemelerin başında Kağan bulunurdu.

Not: Moğol İmparatorluğu’nun kurucusu Cengiz Han, kanunlarını oluştururken Türk töresinden etkilenmiş ve sert cezaları olan Cengiz Yasası'nı oluşturmuştur.

---

Hukuk Sistemi: Türklerin İslamiyet’i kabulü ile hukuk sistemi değişime uğramış, İslami kurallara aykırı olmamak şartıyla eski Türk töresi de devam etmiştir.

Hukuk İkiye Ayrılmıştır:

Şeri Hukuk:

Kaynakları: Kur’an-ı Kerim, Sünnet, İcma, Kıyas

Evlenme, boşanma ve miras gibi konularla ilgili davalara bakılırdı.

Kadılar şeri davalarda hâkimlik yapmış ve kadıların başındaki kişiye Kadılıkudat denilirdi.

Örfî Hukuk:

Kaynağı: Töreler

Yönetim, maliye ve askerlik davaları ile ilgilenirdi.

Örfî davalarda Emiri Dad hâkimlik yapmıştır.

Not: Kadı kararlarına itiraz durumunda, en üst mahkeme olan Mezalim Divanı'na (Divan-ı Mezâlim) başvurulurdu.

Selçuklularda Hukuk: Örfi yargıya Darüladl (adalet evi) denilmiş, askerî davalara bakan kişiye Kadıleşker denilmiştir.

Kutadgu Bilig: Karahanlılar Dönemi’nde yazılan bu eserde, hükümdarın doğru kanunlar koyması ve bunları adaletli bir şekilde uygulaması gerektiği vurgulanmıştır.

📌 Osmanlı hukukunun oluşumu, İslam hukuku, örfi hukuk ve fethedilen yerlerin mevcut hukuklarının etkisiyle şekillenmiştir. Osmanlı Devleti’nde kapsamlı kanun düzenleme çalışmaları Fatih Sultan Mehmet döneminde yapılmıştır.

⚖️ Kanunname-i Al-i Osman: Merkezi otoriteyi güçlendirmek için örfi hukuk alanında hazırlanan bu kanunname, ceza, tımar nizamı, sipahi ve reaya ile mali vergilere ilişkin hükümleri içerir. Bu kanunname, Tanzimat Dönemi'ne kadar yürürlükte kalmıştır.

📜 Kanun Metinlerinin Hazırlanışı:

• Sadrazam başkanlığında divan üyeleri toplanır, nişancı konu hakkında bilgilendirme yapar.
• Divanda tartışıldıktan sonra padişaha arz edilir.
• Padişahın onayladığı kanunlar, nişancı tarafından Mühimme Defteri’ne kaydedilir.
• Padişahın tuğrasının çekilmesinden sonra kanun resmiyet kazanır ve yürürlüğe girer.

📚 Kanunnameler ve İçerikleri:

a) Umumi Kanunnameler:

• 📌 Kanunname-i Al-i Osman: Ceza, tımar nizamı, sipahi, reaya ve mali vergiler gibi konular.
• 📌 Teşkilat Kanunnameleri: Devletin idare organları, protokol esasları ve memurların idari suçlarına ait hükümler.

b) Hususi Kanunnameler:

• ⚔️ Özel Askerî Gruplara Ait Kanunnameler: Kapıkulu askerleri, eyalet askerleri ve donanma.
• 🌾 İktisadi Gruplara Ait Kanunnameler: Çiftçiler, pazar yerleri ve madenciler.
• 🧑‍🏫 Sosyal Gruplara Ait Kanunnameler: Savaş esirleri ve ilmiye sınıfı.

c) Ferman, Berat ve Yasakname Tarzındaki Kanun Hükümleri:

• 📜 Fermanlar: Padişahın tuğrasını taşıyan yazılı emirlerdir.
• 📜 Beratlar: Görev, aylık veya nişan verilen kimseler için çıkarılan belgeler.
• 📜 Yasaknameler: Kuralları çiğneyenlere uygulanacak cezaları belirler.

d) Sancak Kanunnameleri:

📌 Kanunname-i Al-i Osman’ın eyalet ve sancaklara uyarlanmış hâlidir. Her bir sancağın yerel şartlarına göre düzenlenmiştir. Örneğin, toprak vergisi, arazinin verimliliğine göre alınır.

e) Miri Arazi ve Tımar Nizamına Ait Kanunlar:

📌 Devlet hazinesine ait arazinin kullanımı ve niteliğiyle ilgili düzenlemeler bu kanunlarla yapılmıştır.

f) Adaletnameler:

📌 Devlet memurlarının kanunsuz hareketlerini engellemek ve halkı zulme karşı korumak için hazırlanmıştır. Halkın bilgisine sunulması zorunluydu.

📜 Fetva: İslam dinine uygunluk açısından şeyhülislam tarafından verilen belgedir.

📜 Amanname: Özellikle gayrimüslimlere verilen padişahın af fermanıdır.

📜 Zafername: Galibiyetlerin duyurulması için hazırlanmış padişah emirleridir.

---

📝 2. Osmanlı Devleti’nde Hukuki Yapı

📌 Osmanlı Devleti, adaleti esas alan bir hukuk sistemi geliştirmiştir. Adli teşkilatın başında, aynı zamanda divan üyesi olan Kazaskerler bulunurdu (Anadolu ve Rumeli kazaskerleri).

👨‍⚖️ Kadıların Görevleri:

• Şer’i ve örfi davalara bakmak.
• Miras, ticaret ve nikâh işlemlerini karara bağlamak.
• Asayişin sağlanması ve vergilerin toplanmasını denetlemek.

📚 Şer’iye Sicilleri: Mahkeme kayıtlarının tutulduğu defterlerdir. Kadılar, mahkeme kararlarını gerekçeleriyle birlikte bu sicillere kaydederdi.

🏛️ Divan-ı Hümayun: Osmanlı Devleti’nin en yüksek yargı organıdır. Halktan gelen şikâyetler veya müfettişler vasıtasıyla yargı denetimi yapardı. Şikâyetler şer’i hukuku ilgilendiriyorsa kazasker; örfi hukuku ilgilendiriyorsa veziriazam tarafından ele alınırdı.

---

💡 Osmanlı Hukukunda Meydana Gelen Değişiklikler:

• 📜 II. Mahmut Dönemi: Sened-i İttifak ile ayanların varlığı resmen tanındı.
• 📜 Tebaa Kavramı: Reaya yerine eşit vatandaşlık anlamında kullanılmaya başlandı.
• 📜 Müsadere Usulü: Kaldırılarak bireysel haklar güvence altına alındı.
• 📜 Ceza Kanunnamesi: 1838 yılında belli suçlara belli cezalar verilmesi sağlandı.
• 📜 Nezaret-i Deavi: Adalet Bakanlığı kurulmuştur.

💡 Osmanlı Devleti’nin hukuk sistemi, adalet ve hukukun üstünlüğü ilkeleri üzerine inşa edilmiş ve zamanla reformlarla modern bir yapıya evrilmiştir.

A- İLK TÜRKLERDE HUKUK

📌 İlk Türklerde hukuk, toplumun geleneklerine ve ihtiyaçlarına uygun olarak geliştirilmiş yazısız kurallar bütünü olan töreye dayanıyordu. Töre, ⚖️ adalet, 🤝 eşitlik, 🌟 iyilik ve 🧑‍🤝‍🧑 toplumsal düzenin korunması gibi temel ilkelere odaklanırdı.

❗ Töre, halk meclisleri tarafından oluşturulmuş ve değiştirilebilir bir yapıya sahipti. Kağan, töreye uymak ve toplumsal düzeni sağlamakla yükümlüydü. Bu durum, devlet otoritesinin halk tarafından denetlenmesini sağlarken hukukun üstünlüğünü de ortaya koymuştur.

⚖️ Adalet sistemi, Kağan’ın başkanlık ettiği yüksek mahkemelerden (Yargu) ve yerel mahkemelerden oluşuyordu. Yargan adı verilen hâkimler yerel mahkemelere başkanlık ederdi. Ağır suçlar (isyan, vatana ihanet, adam öldürme vb.) 🪓 idam cezası ile, hafif suçlar ise 💰 para cezası veya 🏠 mal müsaderesi ile cezalandırılırdı.

👨‍👩‍👧‍👦 Aile kurumu, Türk toplumunda büyük önem taşırdı. - 👫 Evlenmeler, birbirine denk kimseler arasında yapılır ve kadınlar kendi mal varlıkları üzerinde tasarruf hakkına sahipti. - 👶 Çocuklar babanın velayeti altında bulunur, - 📜 Miras paylaşımı ise çeyiz veya mal alımı gibi durumlara bağlı olarak değişiklik gösterirdi.

📈 Uygurlarda hukuk, yerleşik hayata geçişle birlikte borçlar hukuku, eşya hukuku gibi alanlarda gelişmiştir. - ✍️ Sözleşmeler detaylı şekilde hazırlanır ve tarafların hakları açıkça belirtilirdi. - 💼 Ticaretin gelişmesiyle, mal edinme, ipotek, vakıfname ve vasiyetname gibi uygulamalar yaygınlaşmıştır.

🌍 Türkler, uluslararası ilişkilerde komşularının sınırlarına saygılı davranmış, 🛡️ yabancı elçilere dokunulmazlık tanımış ve 🏳️ savaş sırasında aman dileyene kılıç çekmemiştir.

💡 Genel Değerlendirme: İlk Türklerde hukuk, ⚖️ adalet ve 🤝 eşitlik gibi temel ilkeler üzerine inşa edilmiş, halkın ihtiyaçlarına uygun, esnek ve adalete dayalı bir yapı sergilemiştir. Bu yapı, toplumsal dayanışmayı ve devlet otoritesinin meşruiyetini sağlamıştır.

B- TÜRK-İSLAM DEVLETLERİNDE HUKUK

📌 Türk-İslam devletlerinde hukuk, adaleti devletin temeli sayan bir anlayışa dayanıyordu. Bu anlayışa göre kanun gücü her şeyin üzerindeydi.

⚖️ Selçuklularda hukuk sisteminin dayanakları:

• 🟢 Köktürk, Uygur ve Akhun gelenekleri
• 🟢 Karahanlılar ve Gazneliler'in uygulamaları
• 🟢 Abbasiler'den alınan yöntemler
• 🟢 Oğuzların kabile gelenekleri

📜 Cengiz Yasası (Yasaname-i Büzürg): Cengiz Han döneminde, Uygurca yazılmış ve kaynağını Türk töresinden alan bir hukuk düzenidir. Moğolların hukuk ve askerlik işlerini düzenlemek amacıyla hazırlanmıştır.

🌟 Hukuk Sistemindeki Değişim: Türklerin İslamiyet’i kabulüyle birlikte hukuk sisteminde önemli değişiklikler yaşanmıştır. Töre ile birlikte Şer’i Hukuk uygulanmaya başlanmıştır:

• 📖 Şer’i Hukuk: İslam hukukudur. Kaynakları: Kuran, Sünnet, İcma, Kıyas.
• 🏛️ Örfi Hukuk: Halkın örf ve adetlerine dayalı düzenlemelerdir. Şer’i Hukuka aykırı olmamak kaydıyla uygulanır.

📌 Hükümdarın Yetkisi: Selçuklu Hükümdarı Melikşah, Örfi Hukuk alanında kanunlar yapmıştır. Hükümdarın bu alanda kanun yapma yetkisi bulunuyordu.

📚 Türk-İslam devletlerinde adli teşkilat iki ana bölüme ayrılıyordu:

a) Şer’i Yargı

🔹 Şer’i Yargının Görevleri: Aile, miras, ölüm, ticaret ve vakıfların idaresi gibi konuları kapsardı. Şer’i davalara kadılar bakardı.

👨‍⚖️ Kadı ve Kadı’l-Kudat:

• Kadı, bulundukları yerde merkezi idarenin temsilcisi olup hukuk alanında uzman kişilerdi.
• Kadıların en büyüğü, hükümdar tarafından atanan Kadı’l-Kudat idi.

⚖️ Yargı Bağımsızlığı: Kadılar, görevlerinde ve aldıkları kararlarda herhangi bir baskıya maruz kalmazlardı. Bu durum, yargının bağımsızlığına verilen önemi gösterir.

🏛️ Divan-ı Mezalim:

• İdareciler ve memurlar hakkındaki şikâyetleri incelerdi.
• Vakıfları denetler ve kadı mahkemelerinin kararlarını uygulardı.
• Devlet memurlarını ve siyasi suçluları yargılardı.

b) Örfi Yargı

📌 Örfi Yargının Kapsamı: Yönetim, askeri ve mali konuları içerirdi.

👑 Emir-i Dad: Örfi mahkemelerin başındaki kişiydi.

⚔️ Kadıasker (Kadıleşker): Ordu mensuplarının davalarına bakardı.

🏛️ Türkiye Selçuklularında örfi yargıya Darü’l-adl denilirdi.

💡 Genel Değerlendirme: Türk-İslam devletlerinde hukuk sistemi, adalet ve hukukun üstünlüğü gibi temel ilkeler üzerine kurulmuş, İslamiyet’in etkisiyle töre ile şer’i hukukun uyum içinde uygulanmasını sağlamıştır.

⚖️ Yargı Bağımsızlığı: Kadılara baskı yapılmaması ve Divan-ı Mezalim gibi yüksek mahkemelerin oluşturulması, yargının bağımsız olduğunu göstermektedir.

🌍 Uluslararası Uyum: Hukuk sistemindeki esneklik, hem Türk töresini hem de İslam hukuku ilkelerini kapsayan bir düzen kurulmasını sağlamıştır.

C- OSMANLI DEVLETİNDE HUKUK

📌 Osmanlı hukukunun oluşumu, İslam hukuku, örfi hukuk ve fethedilen yerlerin mevcut hukuklarının etkisiyle şekillenmiştir. Osmanlı Devleti’nde kapsamlı kanun düzenleme çalışmaları Fatih Sultan Mehmet döneminde yapılmıştır.

⚖️ Kanunname-i Al-i Osman: Merkezi otoriteyi güçlendirmek için örfi hukuk alanında hazırlanan bu kanunname, ceza, tımar nizamı, sipahi ve reaya ile mali vergilere ilişkin hükümleri içerir. Bu kanunname, Tanzimat Dönemi'ne kadar yürürlükte kalmıştır.

📜 Kanun Metinlerinin Hazırlanışı:

• Sadrazam başkanlığında divan üyeleri toplanır, nişancı konu hakkında bilgilendirme yapar.
• Divanda tartışıldıktan sonra padişaha arz edilir.
• Padişahın onayladığı kanunlar, nişancı tarafından Mühimme Defteri’ne kaydedilir.
• Padişahın tuğrasının çekilmesinden sonra kanun resmiyet kazanır ve yürürlüğe girer.

📚 Kanunnameler ve İçerikleri:

a) Umumi Kanunnameler:

• 📌 Kanunname-i Al-i Osman: Ceza, tımar nizamı, sipahi, reaya ve mali vergiler gibi konular.
• 📌 Teşkilat Kanunnameleri: Devletin idare organları, protokol esasları ve memurların idari suçlarına ait hükümler.

b) Hususi Kanunnameler:

• ⚔️ Özel Askerî Gruplara Ait Kanunnameler: Kapıkulu askerleri, eyalet askerleri ve donanma.
• 🌾 İktisadi Gruplara Ait Kanunnameler: Çiftçiler, pazar yerleri ve madenciler.
• 🧑‍🏫 Sosyal Gruplara Ait Kanunnameler: Savaş esirleri ve ilmiye sınıfı.

c) Ferman, Berat ve Yasakname Tarzındaki Kanun Hükümleri:

• 📜 Fermanlar: Padişahın tuğrasını taşıyan yazılı emirlerdir.
• 📜 Beratlar: Görev, aylık veya nişan verilen kimseler için çıkarılan belgeler.
• 📜 Yasaknameler: Kuralları çiğneyenlere uygulanacak cezaları belirler.

d) Sancak Kanunnameleri:

📌 Kanunname-i Al-i Osman’ın eyalet ve sancaklara uyarlanmış hâlidir. Her bir sancağın yerel şartlarına göre düzenlenmiştir. Örneğin, toprak vergisi, arazinin verimliliğine göre alınır.

e) Miri Arazi ve Tımar Nizamına Ait Kanunlar:

📌 Devlet hazinesine ait arazinin kullanımı ve niteliğiyle ilgili düzenlemeler bu kanunlarla yapılmıştır.

f) Adaletnameler:

📌 Devlet memurlarının kanunsuz hareketlerini engellemek ve halkı zulme karşı korumak için hazırlanmıştır. Halkın bilgisine sunulması zorunluydu.

📜 Fetva: İslam dinine uygunluk açısından şeyhülislam tarafından verilen belgedir.

📜 Amanname: Özellikle gayrimüslimlere verilen padişahın af fermanıdır.

📜 Zafername: Galibiyetlerin duyurulması için hazırlanmış padişah emirleridir.

---

📝 2. Osmanlı Devleti’nde Hukuki Yapı

📌 Osmanlı Devleti, adaleti esas alan bir hukuk sistemi geliştirmiştir. Adli teşkilatın başında, aynı zamanda divan üyesi olan Kazaskerler bulunurdu (Anadolu ve Rumeli kazaskerleri).

👨‍⚖️ Kadıların Görevleri:

• Şer’i ve örfi davalara bakmak.
• Miras, ticaret ve nikâh işlemlerini karara bağlamak.
• Asayişin sağlanması ve vergilerin toplanmasını denetlemek.

📚 Şer’iye Sicilleri: Mahkeme kayıtlarının tutulduğu defterlerdir. Kadılar, mahkeme kararlarını gerekçeleriyle birlikte bu sicillere kaydederdi.

🏛️ Divan-ı Hümayun: Osmanlı Devleti’nin en yüksek yargı organıdır. Halktan gelen şikâyetler veya müfettişler vasıtasıyla yargı denetimi yapardı. Şikâyetler şer’i hukuku ilgilendiriyorsa kazasker; örfi hukuku ilgilendiriyorsa veziriazam tarafından ele alınırdı.

---

💡 Osmanlı Hukukunda Meydana Gelen Değişiklikler:

• 📜 II. Mahmut Dönemi: Sened-i İttifak ile ayanların varlığı resmen tanındı.
• 📜 Tebaa Kavramı: Reaya yerine eşit vatandaşlık anlamında kullanılmaya başlandı.
• 📜 Müsadere Usulü: Kaldırılarak bireysel haklar güvence altına alındı.
• 📜 Ceza Kanunnamesi: 1838 yılında belli suçlara belli cezalar verilmesi sağlandı.
• 📜 Nezaret-i Deavi: Adalet Bakanlığı kurulmuştur.

💡 Osmanlı Devleti’nin hukuk sistemi, adalet ve hukukun üstünlüğü ilkeleri üzerine inşa edilmiş ve zamanla reformlarla modern bir yapıya evrilmiştir.

D- TANZİMAT VE MEŞRUTİYET DÖNEMLERİNDE HUKUK

📌 2. Tanzimat Döneminde Osmanlı Hukuku

a) Tanzimat Fermanı (1839):

⚖️ Tanzimat Fermanı ile padişahın yasama ve yargı yetkileri sınırlandırılarak yargı yetkisi mahkemelere devredildi.

• 🔹 Mahkemeler herkese açık tutulmuş, adil yargılamaya özen gösterilmiştir.
• 🔹 Müslümanların hukuki ayrıcalığı sona erdirilerek tüm vatandaşların eşit olduğu kabul edilmiştir.
• 🔹 Tebaanın can ve mal güvenliği sağlanmıştır.

b) Islahat Fermanı (1856):

📜 Islahat Fermanı ile gayrimüslimlerin hakları genişletilmiş ve Müslümanlarla eşit tutulmaları amaçlanmıştır. Ancak bu durum, hukuk birliğini bozucu bir etkide bulunmuştur.

• 🔹 Gayrimüslimlere eskiden tanınan haklar aynen devam etmiştir.
• 🔹 Ticaret ve ceza davalarında, Müslümanlarla gayrimüslimlerin davaları karma mahkemelerde görülmüştür.
• 🔹 Gayrimüslimlerin devlet hizmetine alınması ve okullara kabul edilmeleri sağlanmıştır.

c) Tanzimat Dönemindeki Yenilikler:

• ⚖️ Yeni mahkemeler kurulmuştur: Nizamiye, Ticaret ve Karma Ticaret Mahkemeleri.
• 📜 Ceza, ticaret, arazi ve vatandaşlık kanunları kabul edilmiştir.
• ⚖️ Avukatlık, noterlik ve savcılık gibi kurumlar oluşturulmuştur.
• 📰 1873’te Ceride-i Mehâkim adlı bir gazete çıkarılarak yargı kararlarının yayınlanması sağlanmıştır.

📚 Tanzimat Döneminde Mahkemeler:

• 🕌 Şer’i Mahkemeler: Yetkileri daraltılarak yalnızca Müslümanların evlenme, boşanma ve miras davalarına bakmıştır.
• 🛐 Cemaat Mahkemeleri: Gayrimüslimlerin davalarına, kendi dinlerine uygun olarak cemaat teşkilatı bakmıştır.
• ⚖️ Konsolosluk Mahkemeleri: Kapitülasyonlardan yararlanan yabancı devletlerin vatandaşları arasındaki davalara bakmıştır.
• ⚖️ Nizamiye Mahkemeleri: Müslüman ve gayrimüslimlerin davalarına bakmak için 1869’da kurulmuştur. Kadı başkanlığında, Müslüman ve gayrimüslim üyelerden oluşmuştur.
• 💼 Ticaret Mahkemeleri: Osmanlı vatandaşları ile yabancılar arasındaki ticari anlaşmazlıkları çözmekle görevliydi.

---

📌 3. Meşrutiyet Dönemi Osmanlı Hukuku

a) Kanun-ı Esasi (1876):

• 📜 Osmanlı’da ilk anayasal düzen kabul edilmiştir.
• 📜 Halkın seçtiği temsilcilerden oluşan meclis, padişahın yetkilerinden bir kısmını paylaşmıştır.
• 📜 Vatandaşların hak ve özgürlükleri anayasal güvence altına alınmıştır.

b) Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye:

📜 Ahmet Cevdet Paşa başkanlığındaki bir heyet tarafından hazırlanmış ve 1877-1926 yılları arasında uygulanmıştır.

• 🔹 Osmanlı’nın ilk medeni hukuku olarak kabul edilir.
• 🔹 Şahıs, aile ve miras konularını kapsar.
• 🔹 Adliyede hukuk birliğinin temelini atmıştır.

c) II. Meşrutiyet (1908):

• 📜 Kanun-ı Esasi’de önemli değişiklikler yapılarak hak ve özgürlükler genişletilmiştir.
• 📜 Padişahın yasama üzerindeki etkisi kaldırılmış, meclis yetkileri artırılmıştır.
• 📜 Meclisten çıkan kanunları veto etme yetkisi kaldırılmıştır.

d) Hukuk Eğitimi:

📚 1875 yılında Mekteb-i Hukuk-ı Sultani, Galatasaray Sultanisi'nin bir şubesi olarak kurulmuştur. Adli alanda nitelikli eleman yetiştirilmesi amaçlanmıştır.

---

💡 Genel Değerlendirme:

📌 Tanzimat ve Meşrutiyet dönemlerinde Osmanlı hukuku, Batı etkisinde reformlarla modernleştirilmiştir. Anayasa ve medeni hukuk gibi yeniliklerle birey hakları güvence altına alınmış, ancak farklı mahkemelerin varlığı hukuk birliğini bozucu etki yaratmıştır.

E- CUMHURİYET DÖNEMİNDE HUKUK

📌 1. Hukuk Alanında Yenilikler

🔹 TBMM’nin Açılması ve Egemenliğin Devri (23 Nisan 1920):

📜 23 Nisan 1920’de TBMM’nin açılması ile halk egemenliğine dayanan yeni Türk devleti kurulmuştur. - 1921 Anayasası’nda, “Hâkimiyet kayıtsız şartsız milletindir” ilkesi benimsenmiştir. - Yasama, yürütme ve yargı yetkilerinin halk adına TBMM tarafından kullanılacağı belirtilmiştir.

📌 Böylece, egemenlik hukuken Osmanlı Hanedanı’ndan TBMM’ye geçmiştir.

🔹 Cumhuriyet’in İlk Hukuki Düzenlemeleri:

• ⚖️ Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasından sonra ilk düzenlemeler, var olan hukuk düzeninin yenilenmesi amacına yönelmiştir.
• 📜 1923 yılında Adalet Bakanlığı, yürürlükteki kanunları yenilemek için komisyonlar kurmuştur.
• 📚 Batılı kanunlar incelenmiş ve ülkenin ihtiyaçlarına uygun şekilde düzenlenmiştir.

---

📌 2. Laik Hukuk Sistemine Geçiş

🔹 Medeni Kanun ve Hukuki Değişimler:

📜 Avrupa ülkelerinin medeni kanunları incelendikten sonra İsviçre Medeni Kanunu ve Borçlar Kanunu tercüme edilerek düzenlenmiştir. Bu düzenlemelerle:

• ⚖️ Evlenme, boşanma ve miras konularındaki eşitsizlikler giderilmiştir.
• 💡 Kadın-erkek eşitliği sağlanmıştır.
• 👨‍👩‍👧‍👦 Resmî nikâhla modern aile yapısı oluşturulmuştur.
• 🔹 Kişinin hak ve özgürlükleri güvence altına alınmış, kişinin devlete karşı ödevleri yeniden düzenlenmiştir.

---

📌 3. Anayasalarda Yasama, Yürütme ve Yargı

🔹 1921 Anayasası:

• 📜 TBMM’nin varlığını yasal hâle getirmek ve yeni devletin temel ilkelerini belirlemek amacıyla hazırlanmıştır.
• 🔹 23 maddelik kısa bir anayasa olup Kanun-ı Esasi’yi yürürlükten kaldırmamıştır.

🔹 1924 Anayasası:

• 📜 Cumhuriyet’in ilanından sonra kabul edilmiştir.
• 📌 Kanun-ı Esasi’yi tamamen yürürlükten kaldırmıştır.
• ⚖️ Türkiye Cumhuriyeti’nin anayasal düzenini ve dayandığı temel ilkeleri belirlemiştir.

---

💡 Genel Değerlendirme:

📌 Cumhuriyet dönemindeki hukuk reformları, halk egemenliğini esas alan modern bir devletin temellerini atmıştır. Medeni Kanun ile toplumsal eşitlik sağlanmış, anayasal düzen ile yasama, yürütme ve yargı arasındaki görev ve yetki paylaşımı belirlenmiştir.

11. SINIF SEÇMELİ TARİH ÜNİTE ÖZETLERİ:

.................

ETKİNLİKLER

11. SINIF SEÇMELİ TARİH, 3.ÜNİTE

"Açık uçlu ve Çoktan Seçmeli Sorular, Kelime Bulmaca ve Kelime Eşleştirme, Bilgi Kartları, Tarihte İlkler ve Enler, Tarihsel Kronoloji,."

Daha Fazla Oku